Evaluatierapport ziet geen toekomst voor de landbouwvrijstelling

10 april 2024 | Door:  Arne de Beer

Een evaluatie door onderzoekers van SEO in opdracht van Den Haag laat weinig over van de landbouwvrijstelling. Het rapport adviseert afschaffing van de landbouwvrijstelling met een overgangsregeling. Waar moet je als landbouwer rekening mee houden? Heeft de landbouwvrijstelling nog toekomst?

Conclusie beleidsevaluatie

De ministeries van Landbouw en Financiën hebben de landbouwvrijstelling laten onderzoeken. Daarbij is ook gekeken naar de aanvullende beleidsdoelen van de vrijstelling. De landbouwvrijstelling is volgens de onderzoekers niet doeltreffend en niet doelmatig en ook niet gerechtvaardigd vanuit (eventueel wenselijke) neveneffecten. Afschaffing is volgens de onderzoekers logisch en uitvoerbaar. Hiermee is het zoveelste onderzoeksrapport verschenen dat een schaduw werpt over de toekomst van de landbouwvrijstelling.

Landbouwvrijstelling niet effectief

De oorspronkelijke bedoeling van de landbouwvrijstelling is om particuliere verpachters van landbouwgronden en landbouwers die eigenaar zijn hetzelfde te behandelen voor de belastingheffing over de waardestijging van hun landbouwgronden. Omdat de verpachters hierover geen belasting betaalden, zijn de landbouwers vrijgesteld. De onderzoekers vinden echter dat met de box 3-heffing de verpachters (indirect) ook over de waardestijging van de landbouwgronden belasting betalen. Zij stellen daarom vast dat de landbouwvrijstelling niet meer effectief is. Ook is de regeling niet efficiënt, omdat de doelstelling niet wordt behaald.

Afschaffing landbouwvrijstelling met overgangsregeling

Afschaffing is volgens de onderzoekers logisch en uitvoerbaar. Als overgangsregelingen worden genoemd: eenmalige vrijgestelde herwaardering naar de getaxeerde actuele waarde in agrarische bestemming of naar de waarde volgens regionormen. De onderzoekers gaan voor volledige afschaffing, een beperkte reparatie van de landbouwvrijstelling vinden de onderzoekers geen goed idee.

Zijn andere beleidsdoelen denkbaar?

De onderzoekers hebben de volgende nevendoelen bekeken, maar schuiven die vrij gemakkelijk op theoretische gronden aan de kant: prijsvorming op de grondmarkt en grondmobiliteit; financiering van (overdracht van) de onderneming; vermogensopbouw en -verdeling; concurrentiepositie en verduurzamingsmogelijkheden. De landbouwvrijstelling zou daarbij geen rol van betekenis spelen.

Het SEO-onderzoek stelt daarmee teleur als het gaat om de invulling van alternatieve beleidsdoelen. De landbouwvrijstelling kan een rol gaan spelen bij de realisatie van belangrijke maatschappelijke doelen. Hierbij kan gedacht worden aan de ondersteuning van het stikstofbeleid, bevordering van de transitie naar duurzame landbouw, behoud van de grondmobiliteit binnen de landbouw en behoud van de financierbaarheid van landbouwbedrijven. Als dat wenselijk is kan de vrijstelling dienen als een tegemoetkoming voor landschapsbeheer. Het is dan ook voor de landbouwsector te hopen dat de politiek de kans grijpt om een nieuw beleidsdoel aan de landbouwvrijstelling te verbinden.    

Volgend kabinet beslist over landbouwvrijstelling

Demissionair minister van LNV Adema schrijft in zijn reactie dat regelingen die niet effectief en efficiënt zijn moeten worden afgeschaft of aangepast. Dat is een schot voor de boeg. De beslissing over de toekomst van de landbouwvrijstelling laat hij over aan een nieuw kabinet.

De zetelverdeling tussen de politieke partijen in de Tweede Kamer is na de verkiezingen in november 2023 flink veranderd. Veel hangt af van de formatie: welke partijen komen er in een nieuw kabinet? Kijken we naar de nieuwe samenstelling van de Tweede Kamer dan is er geen brede steun voor de afschaffing te verwachten. Wel doet een nieuw kabinet er verstandig aan om de beleidsdoelstelling van de landbouwvrijstelling opnieuw te kiezen. De mogelijkheden zijn er, die hebben wij al genoemd.

Herwaardering met landbouwvrijstelling als uitweg

Belangrijk is ook dat het onderzoeksrapport bij afschaffing uitgaat van een overgangsregeling. Vanwege de onrust over de landbouwvrijstelling hebben veel landbouwers er voor gekozen hun landbouwgronden binnen de vennootschap onder firma (of maatschap, commanditaire vennootschap) met landbouwvrijstelling te herwaarderen.  In sommige gevallen kan dat ook met de (eigen) BV. De landbouwgronden staan na een herwaardering op de balans voor de waarde in de landbouwbestemming van dat moment. Op die manier regel je als ondernemer jouw eigen overgangsregeling. Dit is nuttig als je het risico van een afschaffing zonder (volledige) overgangsregeling niet wil lopen. Zo’n herwaardering van landbouwgronden kan in veel gevallen nog steeds. Je kan het ook opnieuw uitvoeren als de waarde in agrarische bestemming sinds de vorige keer flink is gestegen. Er zijn wel voorwaarden en beperkingen. Alfa beschikt over specialistische kennis en ruime ervaring om een (volgende) herwaardering voor jouw landbouwbedrijf uit te voeren.