Boer vooruit door strategische keuzes

20 december 2024 | Door:  Vera Stoop

Momenteel ervaren veel Nederlandse melkveehouders de impact van de fors gestegen prijzen en effecten van (fiscale) wet- en regelgeving. De mestafzetkosten, hogere rentepercentages bij renteherziening en de beperking in afschrijving vanuit de bodemwaarde WOZ vergroten die impact dit jaar nog eens extra. Dit legt financiële druk op melkveehouders, die een manier moeten vinden om aan de betalingsverplichtingen te voldoen. Bovendien wordt de plaatsingsruimte van mest de komende jaren nog kleiner door de afbouw van derogatie, waardoor de mestkosten mogelijk nog meer stijgen. De verhoging van de melkprijs dit jaar kan daarentegen een deel van de kosten compenseren. Welke strategische keuzes maak je als melkveehouder om in deze veranderende tijden je (financiële) resultaat op peil te houden?

Dit artikel werpt een licht op een aantal strategische keuzes voor melkveehouders in deze tijd. Hierin kun je als melkveehouder je kansen benutten door de opbrengsten van je bedrijf te verhogen.

Stoppende melkveehouders

Stijgende kosten, economische druk, de stikstofproblematiek en strengere wet- en regelgeving dragen bij aan het feit dat melkveehouders met hun bedrijf stoppen. Veehouders zonder opvolger of zonder toekomstperspectief staken hun bedrijf en ook beëindigingsregelingen stimuleren melkveehouders om te stoppen. Het stoppen van melkveehouders leidt tot minder dieren, met een kleiner mestaanbod tot gevolg, wat ruimte creëert op de mestmarkt. Dit zou kunnen resulteren in lagere mestafzetkosten, doordat de concurrentie afneemt om mest af te zetten. Daarnaast kan het afnemen van de beschikbare hoeveelheid fosfaatrechten leiden tot een ander prijsevenwicht in de handel van rechten. Door extra afroming (30% in plaats van 10%) van fosfaatrechten kan de aankoopprijs gaan stijgen. Het zou daarom een strategische keuze kunnen zijn om nu al fosfaatrechten te kopen, zodat je in de toekomst kunt groeien.

Kansen bij de melkfabriek

Belangrijk om als melkveehouder in het achterhoofd te houden is: wat zijn de gevolgen van die stoppende melkveehouders? Welke consequenties hebben deze veranderingen voor de andere belanghebbenden bij deze bedrijven? De verandering in de sector kan leiden tot de sluiting van vestigingen, veranderingen in bedrijfsvoering of zelfs faillissementen van zowel leveranciers als afnemers. Wat zijn dan de gevolgen voor de voer- en andere leveranciers in ons land? Hebben zij straks nog wel voldoende klanten om de fabrieken te laten draaien, of zal een aantal leveranciers hun fabriek moeten sluiten? De andere kant van het verhaal heeft betrekking op de melkverwerkers: ontvangen zij nog voldoende melk om de fabriek draaiende te houden, of zullen zij door onderbezetting van de verwerkingscapaciteit genoodzaakt zijn om productielocaties te sluiten?

Zuivelverwerkers zijn op zoek
Op de rundveebeurzen die de afgelopen tijd plaats hebben gevonden – maar ook door de huidige signalen uit de markt – is duidelijk geworden dat zuivelverwerkers (in tegenstelling tot voorgaande jaren) actief op zoek zijn naar nieuwe leveranciers van melk. Dit biedt nieuwe strategische mogelijkheden voor jou als melkveehouder. Je kunt inspelen op de vraag naar melk door onderhandelingsgesprekken te voeren met melkfabrieken, maar ook door te kijken naar de prijsopbouw van de melk en toeslagen. Wat past bij je bedrijfsvoering? Nú is een goed moment voor jou als melkveehouder om je af te vragen en na te gaan: past de huidige melkfabriek nog wel bij mij en mijn bedrijf? Liggen er kansen bij andere melkfabrieken? Welke mogelijkheden zijn er met betrekking tot melkstromen voor mijn bedrijf? Ga vooral een keer de dialoog met een andere melkfabriek aan, om te onderzoeken welke kansen daar liggen.

Waar kies je voor?
Voor melkveehouders bestaan er in de huidige markt veel keuzemogelijkheden. De vraag is dan ook: voor welke fabriek, welke melkstro(o)m(en) of welk(e) concept(en) kies je als bedrijf? Het is raadzaam om je te oriënteren op verschillende melkstromen en concepten, en om te onderzoeken welke aandachtspunten van belang zijn. Dit helpt je als ondernemer om te bepalen tot welke investeringen je bereid bent, om aan de eisen van een bepaalde melkstroom te kunnen voldoen.

Verschillen in de melkprijs

Bij een analyse van de cijfers van de melkveeklanten van Alfa is er gekeken naar melkfabriek, melkstroom en melkgeld. Hierbij vielen diverse zaken op. Alleen al op de melkprijs voor de reguliere melkstroom is er een spreiding zichtbaar van meer dan tien euro per 100 kg melk binnen de klanten van Alfa (Cijfers Alfa 2023). Deze prijsvariatie kan melkveehouders ertoe aanzetten om hun strategische keuzes te heroverwegen. Bijvoorbeeld door over te stappen naar een andere melkfabriek die gunstigere voorwaarden biedt. Of door de productieaanpak aan te passen, om zo in een andere melkstroom terecht te komen.

Hoogte uitkering melkstromen
Daarnaast zijn er zeer grote verschillen waar het gaat om de hoogte van de uitkering van de verschillende melkstromen. Biologische melkveehouders krijgen, zoals verwacht, de hoogste vergoeding voor hun melk. De prijs voor biologische melk ligt gemiddeld bijna twaalf euro per 100 kg melk hoger dan die voor reguliere melk (Cijfers Alfa 2023). Maar ook binnen deze melkstroom is er een variatie van tien euro per 100 kg geleverde melk. De verschillen in hoogte van uitbetaling ten opzichte van reguliere melk nemen momenteel af. De variatie in uitbetalingsprijzen kan te maken hebben met het feit dat verschillende fabrieken verschillende prijzen hanteren voor vet en eiwit. De basis ligt uiteraard in de melkproductie op het bedrijf en welke gehaltes op het bedrijf worden gerealiseerd.

Nadenken over je strategie loont, wanneer dit de marge verhoogt. In de huidige markt is het mogelijk om als melkveehouder je positie te bepalen en je bedrijf in financiële zin positief te beïnvloeden.   

Kringloopwijzer

De melkmarkt biedt diverse kansen. Door te sturen op basis van de uitkomsten van de Kringloopwijzer kun je wellicht op een laagdrempelige manier voldoen aan een specifieke melkstroom. De Kringloopwijzer wordt nog te vaak vooral als een verplichting gezien. Dat is jammer, want dit kan ook worden ingezet als middel om te sturen op kengetallen waarmee je voor bepaalde melkstromen in aanmerking komt en een plus in de melkprijs kunt realiseren. Voor meerdere melkveehouders was de extra betaling van de melkfabriek in juni 2024 een onvoorziene meevaller vanuit Foqus Planet.

Kritisch kijken naar kosten

In het verleden heeft Alfa al meerdere artikelen geschreven over strategisch omgaan met kosten op een melkveebedrijf. De belangrijkste conclusie hieruit: kijk kritisch naar de kosten van je bedrijf en leer van collega-melkveehouders. Wat gaat er goed en waar liggen de uitschieters? Alfa kan je helpen om bedrijfsvergelijkingen te maken met behulp van de BAS-rapportage en de bijbehorende groepsoverzichten. Belangrijk om in het achterhoofd te houden is dat er vaak besparingen mogelijk zijn op kosten, maar dat de te behalen winsten bij melkopbrengsten wellicht hoger zijn.

Sparren over strategische keuzes

Wie er bewust voor kiest om niet te kiezen, maakt daarmee ook een keuze. Het risico daarvan is dat je als melkveehouder mogelijk achteruitboert of geen boer blijft. Denk je er op dit moment over na om wel een strategische keuze te maken, bijvoorbeeld met betrekking tot melkfabrieken en bijbehorende melkstromen, energie en verduurzaming, verbreding, staken? Of wil je graag advies over de gegevens uit de Kringloopwijzer, of bijvoorbeeld een bedrijfsvergelijking uit de BAS rapportage?  Spar hierover met jouw Alfa-adviseur. We helpen je graag verder.