“Blijf kijken hoe je de stikstofuitstoot verder kunt verlagen”

1 november 2021 | Door:  Hans de Bie

Stikstof is en wordt dé bepalende factor voor ontwikkelingsruimte in de melkveehouderij. Alfa Accountants en Adviseurs start daarom een serie over dit omstreden onderwerp. Via artikelen, video’s en een podcast houden we jullie op de hoogte. Dit is de aftrap: hoe kijken Fou-Khan Tsang (Fouk), voorzitter van de Raad van Bestuur, en Hans de Bie, marktmanager food & agri, aan tegen de duurzame transitie en meer specifiek het stikstofprobleem?

Fouk, als voorzitter van de Raad van Bestuur van Alfa heb je duurzaam ondernemen hoog in het vaandel staan. Wat is duurzaam ondernemen volgens jou?

‘’In essentie is dat voor mij de aarde een stukje beter achterlaten voor je kinderen dan jij hebt aangetroffen. Elke onderneming zal de komende drie á vijf jaar worden geraakt door een groot duurzaamheidsthema. In de agrarische sector is dat al gaande, vooral met betrekking tot stikstof. In de automobielindustrie is dat elektrisch rijden. Maar ook Tata-steel in IJmuiden ziet zich geconfronteerd met een grote uitdaging qua uitstoot. Ik zie drie grote transities: energie, grondstoffen en biodiversiteit.’’

Hoe geef je duurzaam ondernemen vorm binnen Alfa?

‘’Accountants zijn betrouwbare adviseurs van hun klanten. Ze zijn hun beste vriend en je beste vriend houdt je een spiegel voor, zegt ook wel eens minder aardige dingen tegen je. Confronteert je met wat op je af komt. Als ik nu kijk naar de melkveehouderij met betrekking tot stikstof zie ik enerzijds woede en onbegrip. En aan de andere kant gelatenheid, stilstand. Maar als de wereld heel snel verandert moet je juist niet stil zitten. Ik zie bij boeren eerst emotie, dan berusting en bij een bepaalde groep protesten/actie/hakken in het zand. Wat dat laatste betreft: daar heeft nog nooit iemand een oplossing mee bereikt. Door alleen maar te schreeuwen raak je niet in gesprek.’’

Dat is makkelijk gezegd, maar als melkveehouder weet ik gewoon niet waar ik aan toe ben met betrekking tot stikstof!

‘’Dat snap ik en laat ik duidelijk zijn: ik vind het op zijn zachtst gezegd ook heel jammer dat de politiek zo lang op zich laat wachten. Maar je kunt, nee móet al wel vast nadenken over strategieën, scenario’s. Ga ik door of stop ik? Verplaats ik mijn bedrijf, ga ik verbreden? Dan ben je voorbereid als er regelgeving komt en dat hangt echt in de lucht. Er zijn ontzettend veel rapporten geschreven en gepubliceerd de afgelopen tijd met betrekking tot de aanpak van het stikstofprobleem en die wijzen allemaal een bepaalde richting uit.’’

Welke richting dan?

 ‘’Op de een of andere manier zal de sector krimpen. Verder is me wel duidelijk dat het vreselijk complex is en niemand het  echte antwoord heeft. Wat me wel stoort is dat met grote stelligheid de agrarische sector wordt aangepakt. Maar er zijn nog meer sectoren die stikstof uitstoten. Als er in de agrarische sector straks niets meer kan en de rest gaat gewoon door: dat kan echt niet. Ik vind dat we als maatschappij eens een zuivere keuze moeten maken met betrekking tot stikstof dat niet ten koste mag gaan van een groep.’’

Hans: ‘’Zo voelt het ook voor de melkveehouderij. Daar hebben we al een forse reductie laten zien. Welke andere sector heeft dat ook gedaan?’’

Nou, Fouk schetste het zelf: de automobielindustrie. Eerst met katalysatoren, nu via de opgelegde omslag naar elektrisch rijden!

Fouk:’’Dat klopt, de fossiele motor wordt afgeschaft. Dat zijn grote beslissingen van duurzaamheid die een grote impact zullen hebben. Ik noemde ook Tata Steel: moeten we in IJmuiden op die plek nog wel staal blijven maken? Wat het ingewikkeld maakt in de agrarische sector is dat het daar gaat om veel relatief kleine ondernemingen. Daar is zo’n grote slag, zo’n transitie veel spannender voor. Ik houd de politiek dan ook voor: houdt er rekening mee dat je veel kleine ondernemers hard raakt! Het is uiteindelijk een transitie in de tijd. Waarbij we voor ogen moeten houden dat duurzaamheid meer is dan alleen maar werken aan stikstof.‘’

Hans, het stikstofprobleem is vooral een uitdaging voor de melkveehouderij. Zie jij dat ook zo?

‘’Ik zie het breder. Het raakt ook de burgers via de stikstof die hun auto uitstoot. De melkveehouderij heeft al veel bereikt de afgelopen tien jaar. Maar dat wil niet zeggen dat je stil kunt zitten en klaar bent. Je moet je als melkveehouder echt afvragen: welke mogelijkheden heb ik op mijn bedrijf om de stikstofuitstoot verder te verlagen? Als je kijkt naar de data die beschikbaar zijn via de KringloopWijzer, dan hebben we daar een perfect handvat voor. Denk aan kengetallen als het stikstof (N) bodemoverschot per hectare, de ammoniakuitstoot (NH3) per hectare, het aandeel Ruw Eiwit (RE) in het rantsoen en het ureumgehalte in de melk. In onze BAS-rapportage (Bedrijfs Analyse Systeem) staan deze getallen. Waar sta ik, hoe ‘scoren’ mijn collega’s en waar kan ik nog beter op sturen? We zien dan grote verschillen. Ga eens kijken naar je bemestings- en voerstrategie, wat is daar nog te halen?’’

Aan welke ‘knoppen’ kan ik als melkveehouder dan concreet draaien?

‘’Dat zijn eerste instantie knoppen in je bedrijfsvoering die je niet of nauwelijks geld kosten. Geen investering in euro’s maar een investering in je mindset om je bedrijf daadwerkelijk stikstofefficiënter te maken:

• Totaal RE in je rantsoen verlagen tot onder de 15 procent. Technisch kan dat.
• Ruw AS: zorg ervoor dat je kuilgras zo schoon mogelijk op je kuilplaat komt te liggen
• Voerefficiëntie: hoeveel kilo melk produceer je van 1 kilo droge stof? Dit varieert in de praktijk van 1,1 tot 1,6.
• Veebezetting: kun je naar 5 stuks jongvee per 10 melkkoeien?
• Streef naar optimale melkproductie; niet maximale productie. Pers je de laatste kilo’s uit je koeien met krachtvoer…?
• Pas zoveel mogelijk weidegang toe. Dat leidt tot lagere NH3-emissie.
• Hoe emissiearm wend je je mest aan? Houdt rekening met het weer of voeg er water aan toe.

Naast deze managementmaatregelen kun je natuurlijk ook investeren in emissiearme stallen of een koe-toilet bijvoorbeeld.’’

Fouk: ‘’Als er geïnvesteerd moet worden, moeten we als sector duidelijk maken: okay, als dit is wat jullie van ons verwachten, dan is dit de prijs die voor stikstofarme melk betaald moet worden. Dat moeten we met name de politiek dan voorhouden. Dus nogmaals: blijf niet stil zitten, maar kom in beweging. Want uiteindelijk zal er een oplossing moeten komen voor het stikstofprobleem.’’

Als boer heb ik er geen vertrouwen in dát de consument meer voor wat jij stikstofarme melk noemt gaat betalen! Ik zie steeds meer regels, steeds meer eisen waar niks tegenover staat!

Fouk: ‘’En toch zeg ik: laat als sector zien dat je aan het stikstofprobleem werkt. Als iedereen weer een beetje in beweging komt zul je zien dat het vanzelf gaat.’’ Hans: ‘’En maak aantoonbaar als je meer doet door in te zetten op gedifferentieerde melkstromen.’’ Fouk: ‘’Hoe gedifferentieerder je produceert als sector, hoe meer je verdient. Dat is een economische wetmatigheid.’’

Hans, welke boodschap wil jij melkveehouders meegeven met betrekking tot stikstof?

‘’Blijf kijken waar er mogelijkheden zijn om de stikstofuitstoot op je bedrijf verder te verlagen. Doe dat zélf en wacht niet tot de overheid dat voor jou gaat regelen. Schakel daarbij de juiste specialisten in.’’

En jij Fouk?

‘’Durf als ondernemer strategisch naar je bedrijf te kijken. Kijk als een aandeelhouder naar je eigen bedrijf. Hoe ziet de echte toekomst van mijn bedrijf eruit? Dan komen er altijd scenario’s uit en ben je voorbereid op welk toekomst- of transitiescenario er ook op je af komt. Om dat te doen moet je even afstand nemen. Met hard werken los je heel veel problemen niet op.’’

Dit is het eerste verhaal in de stikstofserie van Alfa. Het eerstvolgende verhaal gaat over de basis: waar komt de stikstof uit de melkveehouderij nu precies vandaan en hoe groot is het probleem?