Werknemersparticipatie, welke vorm past bij jouw bedrijf?

17 februari 2023 | Door:  Lotte Beelen

Goede medewerkers zijn cruciaal voor het succes van een onderneming. Voor veel bedrijven is het echter lastig om goed personeel aan te trekken én te behouden. Helemaal gelet op de huidige arbeidsmarkt. Om medewerkers toch aan zich te binden en hen te belonen, bieden steeds meer bedrijven een vorm van werknemersparticipatie aan. Maar wat is werknemersparticipatie precies en welke verschillende vormen van werknemersparticipatie zijn er? Dat lees je in dit artikel.

Wat is werknemersparticipatie?

Werknemersparticipatie betekent kort gezegd dat medewerkers financieel deelnemen in of betrokken zijn bij een onderneming, bijvoorbeeld door mee te delen in de winst of de waardeontwikkeling van het bedrijf. Naast het binden en belonen van medewerkers zijn er echter nog veel meer redenen om te kiezen voor werknemersparticipatie. Zo zorgt het meedelen in de winst/waardeontwikkeling er over het algemeen voor dat medewerkers gemotiveerder zijn en de productiviteit hoger ligt. Ook kan werknemersparticipatie een positief effect hebben op de bedrijfscultuur, doordat er een “wij-gevoel” binnen het bedrijf gecreëerd wordt. Bovendien past werknemersparticipatie in een beleid van duurzaam en transparant ondernemen. Tot slot kan werknemersparticipatie ook gebruikt worden om het eigen vermogen te versterken of om bedrijfsopvolging zeker te stellen.

Vormen werknemersparticipatie

Er bestaan verschillende vormen van werknemersparticipatie. De volgende 6 vormen worden veel gebruikt:  

1.(stemrechtloze) aandelen
Een vergaande vorm van werknemersparticipatie is het aanbieden van aandelen aan een medewerker. Op deze manier krijgt de medewerker recht op dividend en kan hij meeprofiteren van de waardeontwikkeling van de onderneming. De medewerker heeft als aandeelhouder echter ook de mogelijkheid om het bijbehorende vergaderrecht, stemrecht en informatierecht uit te oefenen. Indien het uitoefenen van het stemrecht door de medewerker ongewenst is, kan men ook kiezen voor de uitgifte van stemrechtloze aandelen. De medewerker mag in dat geval geen stem uitbrengen in de algemene vergadering van aandeelhouders. De medewerker mag de vergadering echter wel nog steeds bijwonen, en kan daardoor nog steeds kennisnemen van eventueel vertrouwelijke zaken aangaande de onderneming. De ondernemer dient zich daar bewust van te zijn.

2. Certificaten van aandelen
Voor ondernemers die willen voorkomen dat medewerkers over het aan aandelen verbonden vergaderrecht, stemrecht en informatierecht beschikken, is de certificering van aandelen een geschiktere optie. Bij certificering worden de aandelen gehouden door een stichting administratiekantoor (STAK). Deze STAK geeft vervolgens certificaten van de aandelen uit aan de medewerkers. De medewerkers hebben door de certificaten recht op het economische voordeel van de aandelen (verkoopwinst en dividend), terwijl het stem- en vergaderrecht door het bestuur van de STAK (veelal de dga/meerderheidsaandeelhouder) kan worden uitgeoefend. Een nadeel van deze vorm is dat het – ten opzichte van de ‘gewone’ uitgifte van aandelen - met meer formaliteiten en daardoor ook hogere kosten gepaard gaat. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de oprichting van de STAK en het opstellen van de administratievoorwaarden.

3. Opties op aandelen
Een derde vorm van werknemersparticipatie is het toekennen van opties op aandelen. In dat geval heeft de werknemer het recht om gedurende een vooraf bepaalde periode en tegen een vooraf vastgestelde prijs aandelen te kopen. Dit recht zal met name door medewerkers worden uitgeoefend op het moment dat de aandelen meer waard zijn (geworden) dan de vooraf vastgestelde optieprijs. 

4. Stock Appreciation Rights / Phantomshares
Een onderneming kan aan werknemers ook Stock Appreciation Rights (SAR’s) toekennen. Bij de uitoefening van een SAR krijgt de werknemer een bedrag uitgekeerd ter grootte van de waardestijging van een pakket aandelen in een bepaalde periode. Een andere variant die veel op het toekennen van SAR’s lijkt, is het toekennen van Phantom Shares (‘spookaandelen’). Bij de uitoefening van een Phantom Share heeft de werknemer recht op uitbetaling van de waarde van het aandeel op dat moment. Anders dan bij de hierboven genoemde aandelenoptie verkrijgt de werknemer bij SAR´s/Phantomshares dus niet daadwerkelijk het onderliggende aandeel, maar heeft de werknemer slechts recht op de waarde(ontwikkeling) daarvan. 

5. Winstbewijzen
Een vijfde vorm van werknemersparticipatie is het uitgeven van winstbewijzen. Winstbewijzen geven werknemers recht op een gedeelte van de winst. Tussen de werknemers met een winstbewijs en de onderneming bestaat een contractuele verhouding. In deze contractuele verhouding kan bijvoorbeeld bepaald worden dat de winstuitkering beperkt is in tijd of afhankelijk is van bepaalde prestaties. Daarbij kan ook worden afgesproken dat het winstbewijs pas na een aantal jaren wordt uitbetaald. Deze vorm van werknemersparticipatie is erg flexibel, omdat er geen wettelijke vereisten gelden ten aanzien van de vormgeving van winstbewijzen.

6. Bonussen
Een laatste veelgebruikte variant is het toekennen van bonussen. Een bonus wordt vaak afhankelijk gemaakt van het halen van persoonlijke en/of ondernemingstargets. Het nadeel van deze vorm is dat het met name een korte-termijn effect heeft en direct ten koste gaat van de liquiditeit van de onderneming.

Alfa Consultants adviseert je graag

Zoals uit het voorgaande blijkt, hebben de verschillende vormen van werknemersparticipatie elk hun eigen voor- en nadelen. De meest geschikte vorm is uiteindelijk sterk afhankelijk van het doel van de regeling en de specifieke wensen van de ondernemer. Ook is het van belang om goed na te denken over de verschillende financiële, fiscale en juridische gevolgen die aan elk type verbonden zijn. De adviseurs van Alfa Consultants adviseren je hier graag over. Daarnaast kunnen wij ook de waardebepaling van de onderneming uitvoeren, hetgeen een belangrijke rol speelt bij onder andere de toekenning van (opties op) aandelen. Tot slot richten wij de participatiestructuur graag samen in (denk bijvoorbeeld aan het opstellen van het participatiereglement). Wil je hier meer over weten? Bel ons voor een afspraak via 088-2522300 of neem contact op met een Alfa-adviseur bij jou in de buurt.