De wettelijke verdeling en de renteovereenkomst

8 juli 2024 | Door:  Helette van der Linden - de Wildt

Eén van de grote voordelen van het opstellen van een testament is dat er in het testament clausules opgenomen kunnen worden om daarmee erfbelasting te besparen.

Heeft iemand geen testament en heeft de erflater een huwelijks- dan wel een geregistreerd partner en kinderen, dan geldt op het moment van overlijden de wettelijke verdeling. De nalatenschap vererft dan zoals de wet het heeft geregeld. Bij de wettelijke verdeling zijn de partner en de kinderen voor gelijke delen erfgenaam. Alle bezittingen en schulden gaan naar de partner en de kinderen ontvangen hun aandeel in de erfenis nog niet. Hun aandeel wordt omgerekend in geld; zij houden dit tegoed op de langstlevende ouder. De kinderen ontvangen hun erfdeel dus in de vorm van een geldvordering op de langstlevende ouder die zij in beginsel pas ontvangen bij het overlijden van die ouder.

Stel dat iemand overlijdt zonder een testament met mooie clausules om erfbelasting te besparen. Is er dan nog een andere manier waarop de erfgenamen ervoor kunnen zorgen dat er wat minder erfbelasting verschuldigd is? Jazeker, die is er! Namelijk de renteovereenkomst.

De geldvordering die voortkomt uit de wettelijke verdeling is in beginsel renteloos. Pas als de wettelijke rente hoger is dan 6 procent wordt op de vordering een enkelvoudige rente bijgeschreven ter grootte van het meerdere boven deze 6 procent. Sinds de invoering van de wettelijke verdeling op 1 januari 2003 tot aan 31 december 2023 is de wettelijke rente altijd 6 procent of lager geweest. Per 1 januari 2024 is de wettelijke rente verhoogd naar 7 procent. Dat betekent dat de geldvorderingen die voortkomen uit de wettelijke verdeling pas voor het eerst per 1 januari 2024 verplicht (volgens de wet) verhoogd worden met een enkelvoudige rente van 1 procent per jaar. Zodra de wettelijke rente weer gaat zakken naar 6 procent of lager, worden de geldvorderingen die volgen uit de wettelijke verdeling weer renteloos.

De Successiewet bepaalt dat binnen de aangiftetermijn voor de erfbelasting (doorgaans 8 maanden na overlijden) de langstlevende ouder en de kinderen een renteovereenkomst kunnen sluiten. Langstlevende ouder en kinderen kunnen afspreken dat er een rente wordt vergoed over de vorderingen van de kinderen.  Door het maken van zo’n renteovereenkomst kan er erfbelasting bespaard worden bij het overlijden van de langstlevende ouder.

Hoe werkt dat dan? Als op de geldvordering rente wordt bijgeschreven, dan groeit de waarde van de geldvordering ieder jaar. De rente wordt namelijk bij de geldvordering opgeteld. Het gevolg is dat de geldvordering bij het overlijden van de langstlevende ouder (mogelijk flink) hoger is geworden. De kinderen mogen hun geldvordering inclusief de bijgeschreven rente aftrekken van de nalatenschap van de langstlevende ouder. Door de bijschrijving van de rente kan het vermogen van de langstlevende uitgehold worden waardoor minder erfbelasting verschuldigd is. Zeker wanneer er een lange periode zit tussen het overlijden van de eerst stervende ouder en het overlijden van de langstlevende ouder óf wanneer er een hoge samengestelde rente is afgesproken kan dit om een flinke besparing gaan.

De kinderen zijn ook bij het eerste overlijden over de geldvordering op de langstlevende ouder erfbelasting verschuldigd. Vaak is er, door het afspreken van een rente, bij het eerste overlijden meer erfbelasting verschuldigd. Een geldvordering waarover rente bijgeschreven gaat worden is nu eenmaal meer waard dan een renteloze geldvordering. Per saldo, over beide overlijdens bekeken, is er (vaak) sprake een belastingbesparing. Maatwerk is wel geboden!

Hoe maakt je eigenlijk zo’n renteovereenkomst? Onlangs heeft de kennisgroep Schenk- en erfbelasting van de Belastingdienst rondom dit onderwerp een standpunt ingenomen. De kennisgroep heeft als standpunt ingenomen dat als er een renteafspraak is opgenomen in een tijdig ingediende aangifte erfbelasting van de eerst overleden ouder, de rente een schuld is van de langstlevende ouder die in aftrek kan worden genomen op diens nalatenschap. Fiscaal bekeken is enkel het opnemen van een renteafspraak in de aangifte erfbelasting dus voldoende. Een gunstig standpunt dus! Toch is het advies om een renteovereenkomst op papier te zetten via een onderhandse- of zelfs een notariële akte. Behalve de afgesproken rente kan dan ook gelijk de hoogte van de vorderingen van de kinderen worden vastgelegd. Vanuit het civiele recht bekeken is zelfs een onderhandse akte mogelijk niet voldoende en heeft vastlegging via een notariële akte de voorkeur.

Het afspreken van een rente over een geldvordering die voortkomt uit de wettelijke verdeling kan dus een flinke besparing van erfbelasting opleveren. Uiteraard is het nog veel beter om een testament met “erfbelasting-besparende regelingen” op te stellen!

Wil je meer weten over het maken van een renteovereenkomst over de geldvordering die voortkomt uit de wettelijke verdeling óf over het opstellen van een testament, neem dan contact op met één van onze adviseurs. Wij van Alfa helpen je graag verder!