Jacob van Emst, boer met de natuur

28 december 2018 | Door:  Henk de Raad

Sinds minister Schouten haar toekomstplan voor de sector ontvouwde, staat natuurinclusieve landbouw stevig op de kaart. Jacob van Emst was er al mee bezig voordat ooit iemand van het begrip had gehoord. In nauwe samenwerking met het Geldersch Landschap combineert hij natuurbeheer en het boerenbedrijf. “Je moet zoeken naar de juiste balans.”

Tweehonderd hectare grond beheert de maatschap Van Emst inmiddels, ook voor het Geldersch Landschap dat in Hattem de directe buurman van het bedrijf in Hattem is. Zo is het ook begonnen in 1998, met de vraag of ‘de buren’ een jaar lang twee hectare in beheer wilden nemen. Ondertussen is het pact alleen maar sterker geworden. Jacob realiseert zich dat de aanwezigheid van het Geldersch Landschap het mogelijk maakte zover te gaan in zijn ‘alternatieve’ manier van boeren. “Het is echt niet zo dat iedere boer dit zomaar kan doen. De omgeving bepaalt de mogelijkheden die je hebt. En niet iedereen staat hiervoor open. In de jaren tachtig is het Gelders Landschap begonnen met het aankopen van gronden in ons gebied. Dan ben je in de ogen van de boeren al gauw een concurrent. Daarmee is een bepaalde aversie ook geboren. Ik zag het ook terug bij mijn vader, die heeft ook moeten schakelen. Maar met het oog op de toekomst is verbreding in de melkveehouderij belangrijk. Extensief boeren, op grondgebonden bedrijven.” 

Opbrengst grond vermindert 

Dat de keus voor een andere vorm van boeren niet 1-2-3 wordt gemaakt, heeft ook te maken met het verdienmodel dat ingrijpend verandert. Jacob: “Je moet er flink voor investeren. En het heeft invloed op de productie van het land. Maaidata aanpassen, waterpeil verhogen, en bemesting reguleren. De opbrengst van de grond vermindert. In mijn geval wordt dat gelukkig gecompenseerd door subsidies. Maar voor een concept als dit zou je eigenlijk dertig procent méér moeten ontvangen voor de melk. Mij gaat het trouwens nog niet eens alleen om het verdienmodel. Ik voel me er ook als mens prettig bij. Die verscheidenheid geeft meer werkplezier en voldoening.” 

Melk met eigen etiket 

Ook in de keus voor een koeienras liet Jacob zich leiden door duurzame principes. Hij introduceerde brandrode runderen op het bedrijf, een ras dat voor het Geldersch Landschap tot het culturele erfgoed behoort. De runderen worden ingezet om de natuurterreinen te onderhouden. En de plannen gaan verder. “Ik loop al een tijdje rond met het idee om mijn vlees en  melk met een eigen etiket op de markt te gaan brengen. Daar ben ik nu nog niet aan toe, dat gebeurt pas als ik de complete bedrijfsvoering honderd procent op orde heb. Dat wil ik dan wel goed doen, ik wil het meteen op hoog niveau neerzetten. Niet alleen qua productie maar ook qua marketing.” 

Balans 

Van Jacob hoeft Nederland niet in één keer over op een natuurinclusieve bedrijfsvoering. “Je moet er een balans in vinden. Als je een gebied op de kaart hebt van 10.000 hectare, dan spreken we af dat 1000 hectare natuur moet zijn. Dat betekent voor de gemiddelde boer dat hij met tien procent van zijn land iets anders doet. Een andere keus voor gras of een kruidenstrook bijvoorbeeld. Of iets op het gebied van weidevogelbeheer. Zo creëer je een natuurlijke balans voor zowel de agrarische bedrijfsvoering en het gebied.

Eigen natuurbeheerplannen 

Hij maakt ondertussen zijn eigen natuurbeheerplannen. “Je gaat denken als een natuurbeheerder, ik heb inmiddels ook eigen inbreng. We hebben er bijvoorbeeld toe besloten om 22 ha landbouwgrond terug te geven aan de natuur. Een heel ingrijpend proces: je moet oevers gaan afgraven, investeren in een pomp, sluisjes plaatsen en in het beheer heeft de natuur de prioriteit ipv de landbouw. Maar het is wel supergaaf om het te doen.”  

Vijf mensen 

Alfa is voor het bedrijf een belangrijke schakel, vertelt hij. ‘Héél belangrijk. Ik denk dat ik wel met vijf mensen binnen kantoor IJsselmuiden contact heb, en heel regelmatig. De één voor de jaarrekening, de ander voor de mestboekhouding of de KringloopWijzer, weer een ander voor de strategische begeleiding. Ik zet zelf graag de piketpaaltjes uit voor het bedrijf, ik ben degene die met nieuwe plannen komt. Maar dan schakel ik Alfa weer in om die plannen te vertalen in een financieel plaatje en haalbaarheid. Of Alfa komt zelf met suggesties: als je nou die en die investering kunt doen, is het interessanter als je twee stappen tegelijk doet. Alfa dient voor mij als cement tussen de stenen.