Dekt de goede melkprijs begin 2022 de gestegen toegerekende kosten wel?

31 maart 2022 | Door:  Herald Aalderink

Ons leven, en vooral de beleving van ons leven, werd de afgelopen twee jaar bepaald door de gevolgen van corona. In maart 2022 is corona naar de achtergrond verdwenen en wordt de wereld bepaald door de oorlog in Oekraïne. Wat zijn de gevolgen daarvan voor de melkveehouderij?

Een hoge melkprijs geeft altijd een goed gevoel, omdat de marges dan vaak ook stijgen. Momenteel is de melkprijs hoog, maar geldt dat ook voor de marge? De vaste kosten op melkveebedrijven zijn een constante kostenpost. De grote vraag is dus: wat gaan de toegerekende kosten in 2022 doen? Om daar meer inzicht in te krijgen, is het van belang om een analyse van de markt te doen.

Marktontwikkelingen

Zuivel
Het prijsniveau voor Europese basiszuivelproducten is na de zomer 2021 fors gestegen door een beperkt wereldwijd aanbod van melk. De voorraden zijn relatief laag, de groei in melkproductie is beperkt en de Europese vraag naar zuivel is goed. De stemming op de zuivelmarkt is positief, met de nuance dat we niet weten wat de daadwerkelijke impact van de oorlog in Oekraïne zal zijn.

Figuur 1: Prijsontwikkeling Europese basiszuivelproductenBron: EU Commussie, Trigona Dairy Trade Online

Nederlandse melkprijs
In 2021 is de melkprijs in Nederland geleidelijk gestegen, waardoor de melkprijs gemiddeld € 3,22 per 100 kg melk hoger lag dan in 2020.

Tabel 1: Melkprijs 2021 en 2020Bron: Alfa Accountants en Adviseurs

De stijgende melkprijs in het najaar van 2021 is voortgezet in de eerste maanden van 2022. FrieslandCampina heeft een groot marktaandeel in de melkveehouderij, waardoor de garantieprijs van FrieslandCampina een goede indicator van de markt is.

Tabel 2: Garantieprijs FrieslandCampinaDe FrieslandCampina garantieprijs geldt voor 100 kg melk met standaardgehaltes eiwit (3,57%), vet (4,42%) en lactose (4,53%), exclusief btw. De bedragen gelden bij een gemiddelde levering van 850.000 kg melk op jaarbasis.

De garantieprijs is bij FrieslandCampina in de periode van oktober 2021 tot en met maart 2022 met € 7,00 per 100 kg melk gestegen. De gemiddelde melkprijs over de eerste drie maanden van 2022 bedraagt € 45,50 per 100 kg melk, wat bijna € 11 per 100 kg melk hoger is ten opzichte van de eerste 3 maanden van 2021. Dit is ten opzichte van de prognosemelkprijs voor de lange termijn een goede melkprijs, maar is het ook voldoende om de toegenomen toegerekende kosten op te kunnen vangen?

Opbrengsten vee
In 2020 bedroeg de post aankoop vee € 0,47 per 100 kg melk en de verkoop vee € 2,22 per 100 kg melk; per saldo dus een opbrengst van € 1,75 per 100 kg melk. In 2021 was de aankoop van vee € 0,61 per 100 kg melk en de verkoop van vee € 2,87 per 100 kg melk; per saldo dus een opbrengst van € 2,26 per 100 kg melk.

Eind 2021 en begin 2022 zijn de prijzen van vee en vlees verder doorgestegen.

Voerprijzen
De prijsstijgingen in de voermarkt zijn afgelopen jaar duidelijk zichtbaar geworden in de krachtvoerprijzen.

Figuur 2: Krachtvoerprijzen in euro’s per 100 kg Bron: Melkvee.nl

Tabel 3: Voerprijzen 2021 en 2020 Bron: Alfa Accountants en Adviseurs

Hierin zien we vanaf oktober 2021 een stijgende lijn met een forse stijging eind februari 2022. De voerprijs heeft altijd een speculatief karakter in zich. De situatie in Oekraïne, de ‘graanschuur van Europa’, houdt de komende periode de wereld in haar greep, waardoor het speculatieve karakter naar verwachting voorlopig blijft. De daadwerkelijke prijsvorming voor 2022 is afhankelijk van opbrengstverwachtingen en logistieke (on)mogelijkheden.

Ruwvoer
De druk op de ruwvoermarkt is niet heel erg groot, gezien de goede voorraadposities op de melkveebedrijven, waardoor er van daaruit geen grote prijsstijgingen worden verwacht. Wat de prijzen van ruwvoer gaan doen, is onder andere afhankelijk van het komende groeiseizoen en de ontwikkeling op de graan- en maïsmarkt. Beide zijn nu niet te voorspellen. De prijs en beschikbaarheid van ruwvoer vormen vooral een groot aandachtspunt op intensieve melkveebedrijven, in combinatie met de aanwezige ruwvoervoorraad.

Toegenomen kosten in 2021

In 2021 hebben we gezien dat de prijzen van voer, energie, etc. zijn gestegen, wat resulteerde in toegenomen kosten per 100 kg melk.

Tabel 4: Toegenomen kosten in 2021Bron: Alfa Accountants en Adviseurs

De gestegen voerkosten hebben met een stijging van € 1,37 per 100 kg melk de grootste impact op de toename van de kostprijs in 2021.

In 2021 bedroeg de post aankoop voer € 12,24 per 100 kg melk ten opzichte van € 10,87 per 100 kg melk in 2020; een stijging van bijna 13%.

Tabel 5: Aankoop voer per 100 kg melkBron: Alfa Accountants en Adviseurs

Aangezien 2022 is gestart met hoge voerprijzen, zullen de voerkosten in 2022 naar verwachting op een hoger niveau komen te liggen.

In het seizoen van 2021 was de prijsstijging van kunstmest nog niet voelbaar, omdat de stijging vanaf september 2021 is ingezet. Van juni tot september lag de prijs op een stabiel niveau van € 29,45 per 100 kg. Daarna is de prijs gestegen naar € 63,10 in december 2021, wat voelbaar wordt in het seizoen van 2022.

Figuur 3: Prijsontwikkeling kunstmest (KAS) Bron: Wageningen Economic Research

De dieselprijs laat heel 2021 een stijgende lijn zien, met een explosieve stijging eind februari/begin maart 2022.

Figuur 4: Gemiddelde dieselolieprijs aan de pomp in Nederland Bron: Evofenedex

In de week van 7 maart 2022 steeg de gemiddelde dieselolieprijs naar € 1,90 per liter. In maart 2021 was de prijs € 1,25 per liter. De meeste diesel wordt in het voorjaar gebruikt, dus het grote effect komt nog in 2022.

De vermelde kosten in tabel 4 laten een totale stijging van de kostprijs zien van € 2,06 per 100 kg melk in 2021. De hogere melkprijs in 2021 was dus zeker nodig om de hogere kosten in dat jaar voldoende te kunnen opvangen.

Renteontwikkelingen
Vanwege de hoge financieringsgraad van de melkveehouderij is de rentelast een stevige component in de vaste kosten. Het gemiddelde Nederlandse melkveebedrijf heeft in 2021 een financiering van € 1,16 per kg melk (excl. gekapitaliseerde pacht, huur en lease). Een rentestijging van 1% betekent een verhoging van de kostprijs met € 0,01 per kg melk, oftewel € 11.000 op jaarbasis op een gemiddeld melkveebedrijf met 1 miljoen kg melk.
De rentelast bedroeg in 2020 € 2,52 per 100 kg melk en in 2021 € 2,51 per 100 kg melk. Stabiel dus, met een gemiddeld rentepercentage van 2,2% in 2021.

De Nederlandse bank laat de afgelopen periode de volgende renteontwikkelingen op nieuwe zakelijk kredieten zien.

Figuur 5: Bancaire rente op nieuwe zakelijke kredieten Bron: De Nederlandse Bank

Obligo’s boven € 1 miljoen laten een stijgende rente zien, maar zitten nog steeds onder 2%. Vanwege de hoge inflatie zien we nu renteverhogingen in de markt, waardoor het advies is om in liquiditeitsprognoses rekening te houden met hogere rentepercentages voor leningen met een variabele rente of vrijkomende rentes. Wanneer de buffers op jouw bedrijf klein zijn, kan het nu een goed moment zijn om de variabele rente om te zetten in een vaste rente. Daarbij moet je ook rekening houden met herfinancieringsrisico’s bij leningen met een einddatum, die op de einddatum volledig moeten worden afgelost of geherfinancierd.

Ontwikkeling werkkapitaal

De liquiditeitspositie in maart wordt op jouw bedrijf voornamelijk bepaald door de Kritieke Melkprijs. In 2021 heeft 65% van de melkveebedrijven een kritieke melkprijs van meer dan € 36 per 100 kg melk en in 2020 had 60% van de bedrijven een kritieke melkprijs van meer dan € 36 per 100 kg. Het aantal bedrijven met een te hoge kritieke melkprijs is in 2021 dus met 5% gestegen!

Om een goed beeld te krijgen van de liquiditeitspositie is een nadere analyse van het werkkapitaal vereist.

Tabel 5: Ontwikkeling werkkapitaal en schulden Bron: Alfa Accountants en Adviseurs

Door de verbeterde liquiditeit in 2021 van € 5.281 ten opzichte van 2020 is er begin 2022 sprake van een betere uitgangspositie, zeker gezien de toename van het netto werkkapitaal met € 16.491. De nuance daarbij is dat de inkoopprijzen in het laatste kwartaal van 2021 verder zijn toegenomen, wat direct invloed heeft op de liquiditeit begin 2022. Dit kan betekenen dat de stand van de rekening-courant in het eerste kwartaal van 2022 verder is gedaald, of dat de kortlopende schulden gestegen zijn. Daarbij ook de opmerking dat de kortlopende schulden in 2021 met € 3.326 zijn toegenomen en de langlopende schulden met € 31.497.

We weten natuurlijk dat de verschillen tussen bedrijven erg groot zijn, maar een goede vuistregel is dat een melkveebedrijf begin maart een ruimte op de rekening-courant moet hebben van circa € 10 per 100 kg melk, oftewel € 100.000 op een gemiddeld melkveebedrijf met 1 mln. kg melk. Is die ruimte er niet, dan is de kans aanwezig dat er liquiditeitsspanningen in het komende seizoen gaan ontstaan. Dat vraagt om een goede liquiditeitsplanning, waarbij het op dit moment erg lastig is om goede uitgangspunten te formuleren. De situatie in Oekraïne heeft een grote invloed op de economische situatie in de wereld en de prijzen van voer, kunstmest en melk. Dit is een heel grote, onzekere factor.

Liquiditeitsprognose

Heb je in maart 2022 minder dan € 10 per 100 kg melk ruimte op de rekening-courant, dan is het van belang om een goede liquiditeitsprognose op te stellen, hoe lastig dat ook is gezien de huidige situatie in de wereld. Om de verwachte liquiditeit goed in beeld te brengen, moeten de kostenposten op individueel niveau goed beoordeeld worden. Belangrijke aandachtspunten daarbij zijn:

• Derogatie ja/nee. Extra afvoer dierlijke mest en extra aanvoer kunstmest?
• Is de prijs voor gas en elektra variabel of vast?
• Wat is de prijs van de aangekochte kunstmest?
• Extra kosten van oogstwerkzaamheden.
• Intensiteit van het bedrijf:
  • afhankelijkheid van de voermarkt en lokale verwachting van ruwvoerprijzen
  • mestafvoer en afzetprijs afhankelijk van het gebied en de afzetmogelijkheden
• Voorraden ruwvoer van voldoende niveau, of zal er extra voer moeten worden aangekocht in de vorm van ruwvoer en/of bijproducten?
• Aandeel pachtgrond en betalingsafspraken.
• Bij groeiende bedrijven rekening houden met kosten die gepaard gaan met de groei van melkproductie, o.a. de aankoop of lease van fosfaatrechten en het aanleggen van grotere ruwvoervoorraden.

Inventariseren en monitoren
Maak een doorkijk naar de liquiditeit in 2022 en begin 2023 met de volgende tips:

• Wat is de ruimte op de rekening-courant in maart 2022? Heb je een ruimte van € 10 per 100 kg melk? Kijk daarbij ook naar de hoogte van de kortlopende schulden.
• Bepaal de impact van stijgende prijzen eind 2021/begin 2022 op de kostprijs per 100 kg melk op jouw bedrijf.
• Maak gebruik van het BAS melkveeplus-rapport 2021 waarin alle specifieke gegevens staan, zodat je goed inzicht hebt in je kostprijs.
• Na het opstellen van de jaarbegroting kun je de liquiditeit monitoren met behulp van het BAS-kwartaalrapport waar de begroting in staat.
• Stel een rentabiliteitsprognose voor de lange termijn op, zodat je zicht hebt op het continuïteitsperspectief van je onderneming.

Concrete tips
Welke concrete tips kunnen we geven om de liquiditeit positief te beïnvloeden?

• Stel investeringen uit die op korte termijn geld kosten.
• Voer investeringen uit die op korte termijn geld kunnen opleveren, bijvoorbeeld zonnepanelen.
• Produceer maximaal melk uit eigen ruwvoer.
• Start vroeg in het voorjaar met weidegang.
• Overweeg om het aantal uren weidegang uit te breiden.
• Verlaag (verantwoord) het ruw eiwitgehalte in het rantsoen.
• Ga bewust om met het aantal bewerkingen op het land om brandstof te besparen.
• Beoordeel de variabele rente en kies eventueel voor vastzetten.

Om een periode met verwachte liquiditeitsdruk verantwoord te kunnen financieren, is het ook belangrijk om een rentabiliteitsverwachting voor de lange termijn te maken. En is er voldoende buffervermogen in het bedrijf aanwezig om een aanvullende financiering aan te kunnen trekken? Belangrijke aandachtspunten waarmee je het continuïteitsperspectief van je bedrijf centraal stelt!