Klimaatakkoord krijgt ook een plek in juridische contracten

7 januari 2020

Het Nederlandse Klimaatakkoord is rechtstreeks voortgekomen uit het Klimaatakkoord van Parijs. Daarmee heeft ons land zich eraan gecommitteerd om de gestelde klimaatdoelen te realiseren binnen het tijdvak 2020 – 2030. Dat wordt nu nader uitgewerkt in wetgeving. Wat al wel duidelijk is, is het feit dat de ‘klimaattrein’ doorrijdt en bij elk bedrijf langs komt, ongeacht sector of grootte. Hier zit ook een juridische kant aan. Veel contracten zullen een duurzaamheidsparagraaf moeten gaan bevatten, waarin (onder meer) is vastgelegd wie welke duurzaamheidsmaatregelen voor zijn rekening neemt en uitvoert. Veel bestaande contracten zullen daarvoor opengebroken moeten worden.

Het Klimaatakkoord kent vijf deelgebieden (officieel: tafels), waar afspraken over zijn gemaakt: elektriciteit, bebouwde omgeving, mobiliteit, industrie en landbouw. Dit artikel strekt zich niet uit over al deze deelgebieden, maar we pakken er een paar items uit.

Als we bijvoorbeeld kijken naar het deelgebied ‘bebouwde omgeving’, dan is het bedoeling dat in de komende jaren steeds meer gebouwen worden losgekoppeld van het gasnetwerk, om vervolgens aangesloten te worden op een warmtenet. In stedelijke gebieden kan de bevoegdheid daarover worden overgedragen aan de gemeentes.

Jan Poppe: “Bezit je als MKB-bedrijf een bedrijfspand binnen dat ‘warmtenetgebied’, dan kan de gemeente je gaan aansporen om jouw bedrijf op dat warmtenet aan te sluiten. Ben je niet de eigenaar van een bedrijfspand, maar huur je het? Dan zal er straks in de huurovereenkomst moeten worden opgenomen of jij die aansluiting voor je rekening neemt of dat de verhuurder dat doet.”

Duurzaamheidsverplichting

Joost Blom: “Het Klimaatakkoord werkt ook op andere fronten door. We zien dat bijvoorbeeld gebeuren bij verzekeringsmaatschappijen. Deze maatschappijen verhogen met enige regelmaat de premies voor opstalverzekeringen bij panden waar zonnepanelen op zijn geïnstalleerd (in verband met risico op brand). Wanneer je als huurder graag zonnepanelen op het dak van je (al dan niet gehuurde) bedrijfspand wilt hebben, moet je daar kraakheldere afspraken over maken. Kortom, elke huurovereenkomst zal een paragraaf over duurzaamheid moeten (gaan) bevatten, waarin is vastgelegd wie welke verplichting op zich gaat nemen.”

Subsidie voor geothermie

Ander voorbeeld: de glastuinbouw. In het Westland zijn er inmiddels samenwerkingsverbanden van zo’n tien tot vijftien tuinders ontstaan, om geothermie te gebruiken voor de verwarming van hun kassen.

Joost: “Het warme water wordt vanaf een diepte van (bijvoorbeeld) twee kilometer opgepompt en daar zit ook een juridisch aspect aan: van wie is die warmte nu eigenlijk? En wat is warmte überhaupt? Op dit moment wordt de Mijnbouwwet aangepast, omdat geothermie hier nog geen plek in had. De aangepaste wet wordt in 2020 verwacht. Dat is relatief snel, maar noodzakelijk: het Klimaatakkoord verplicht de glastuinbouw om binnen tien jaar 3,5 miljoen megaton minder CO2 uit te stoten. Intensiever inzetten op geothermie draagt daaraan bij. Overigens komt de overheid ondernemers in de glastuinbouw hierin tegemoet, met de nieuwe subsidieregeling SDE++. Daarmee kan extra subsidie kan worden verkregen voor collectieve samenwerkingsverbanden in het kader van geothermieprojecten.”

Terughoudend investeren

Het Nederlands Klimaatakkoord zet een grote transitie in gang, die rechtstreeks invloed gaat hebben op de bedrijfsvoering van bedrijven.

Joost: “Dit betekent dat bedrijven met hun investeringsplannen en hun toekomstplannen nu al rekening moeten gaan houden met alles wat er op hen af gaat komen. Het is dus belangrijk om goed te blijven volgen hoe de verschillende beleidsvoornemens hun beslag gaan krijgen. Had je bijvoorbeeld al plannen gemaakt om op korte termijn te gaan investeren in een nieuwe gasinstallatie voor je warmtevoorziening? Dan zal mijn advies luiden: wees daar wat terughoudend in, indien dat kan. Je investeringen worden mogelijk tenietgedaan  door de ‘verplichte’ aansluiting op het warmtenet waar de gemeente op aanstuurt.”

Jan Poppe: “Ook agrarische ondernemers zullen heel weloverwogen moeten beslissen of ze extra investeringen doen of niet. De regering wil toe naar minder CO2-uitstoot, extensiever gebruik van landbouwgrond, minder intensieve veehouderij, meer diversiteit. Ook wordt het belangrijk gevonden om meer gewassen te telen die koolstof in de bodem kunnen vastleggen, zoals linzen en erwten. De Pachtwet zal hier begin 2020 op worden aangepast.” 

CO2-fonds

In het rapport van de commissie-Maij dat 7 oktober werd uitgebracht, wordt er gesproken over de mogelijkheid van een CO2-fonds voor boeren, dat hen zou moeten helpen met de transitie.

“Dat concept van een CO2-fonds is niet nieuw”, benadrukt Jan Poppe. “In de zware industrie wordt er al mee gewerkt in de vorm van de handel in emissierechten. Wellicht is dat een voorloper van wat we hier nu in Nederland gaan krijgen voor de agrarische sector. Je ziet dat al een beetje gebeuren bij de glastuinbouw, waar een plafond voor CO2-uitstoot is afgesproken op sectorniveau. Per bedrijf worden er afspraken gemaakt om binnen de grenzen voor CO2-uitstoot te blijven.”

Naar een deeleconomie

Jan: “Het Klimaatakkoord zorgt ervoor dat we als land versneld naar een deeleconomie toe gaan. Vanwege ontwikkelingen zoals het intensiever benutten van geothermie, zullen bedrijven tot samenwerking ‘veroordeeld’ worden. Er ontstaat daardoor – met name op het gebied van energie en CO2-reductie – een ‘deelbare eigendom’, die tot stand komt door samenwerkingsverbanden. Maar je ziet het ook op andere plekken gebeuren in Nederland. Klein voorbeeld: in Amsterdam is het eigendomsrecht niet langer voorbehouden aan een compleet gebouw; er rust separaat eigendomsrecht op de (historische) gevel. Of kijk naar particulieren, die steeds vaker kiezen voor een leaseauto, in plaats van er een aan te schaffen. Gebruik wordt belangrijker dan eigendom.”

Verwerking in juridische contracten

Joost: “Ik voorzie dat het Klimaatakkoord gaat aanzetten tot verdere samenwerking en integratie. Maar dat zorgt wel voor een omslag. In je bedrijfsvorming, maar ook juridisch! Bij élk samenwerkingsverband, bij élke huurovereenkomst en bij élk vennootschapscontract zul je vooruit moeten lopen op duurzaamheid en alle kosten die daarmee gemoeid zijn. Dit betekent ook dat er ruimte ontstaat voor duurzaamheidsjuristen, als apart specialisme binnen de juridische wereld. Gezien onze klantenportefeuille, en het belang voor jou en onze andere klanten, vinden wij het belangrijk om deze ontwikkelingen nauwlettend te volgen. Wij houden je op de hoogte!”