Kritiek Voersaldo: sleutel tot succes in liquiditeit en strategie

5 april 2023 | Door:  Jelmer Sietzema

Medio 2022 introduceerde Alfa het nieuwe kengetal ‘Kritiek Voersaldo (KVS)’ als management-KPI voor het sturen op liquiditeit. Achteraf bekeken was de introductie van het KVS in het uitzonderlijk goede jaar 2022 misschien wel slecht getimed, want liquiditeit was in 2022 geen enkel probleem. Het jaar 2023 is daarentegen begonnen met een forse correctie op de melkprijs en velen wacht nog een pittige aanslag inkomstenbelasting. Liquiditeitsmanagement heeft daardoor weer meer aandacht nodig. 

De onrust in en rondom de sector maakt ook dat een aantal ondernemers zich beraadt over strategische stappen. Inzicht in je vaste en variabele kosten kan helpen om hier keuzes in te maken.

Wat is het Kritieke Voersaldo?

Het Kritieke Voersaldo is het totaal aan vaste uitgaven (exclusief aankoop voer) minus je overige opbrengsten (exclusief melk). Dit bedrag kun je beschouwen als de totale uitgaven die je moet doen om je bedrijf in stand te houden, privé te leven en om aan alle verplichtingen te voldoen. Voor dat bedrag is ook alle vee verzorgd, het land bewerkt en zijn de financieringslasten betaald. Het KVS is vaak redelijk vast en ook behoorlijk goed een jaar vooruit te begroten: de grootste variabelen (melk- en voerprijs) zijn namelijk geen onderdeel van het KVS.

Het KVS wordt opgebracht vanuit melkopbrengsten minus voerkosten: je gerealiseerde voersaldo. Kritiek voersaldo wordt uitgedrukt in hele euro’s, om focus te houden op de totale kasstroom in het bedrijf. Er zijn meerdere manieren om de KVS vast te stellen. Beide rekengangen leiden tot hetzelfde bedrag:

• Kritieke MelkOpbrengst (KMO) verminderen met de totale kosten voor aankoop voer
• Alle uitgaven (exclusief voer) minus overige opbrengsten

Opbouw van KVS

Het is goed om af en toe even stil te staan bij de opbouw van je kosten- en opbrengstenstructuur. Minimaal eenmaal jaarlijks terugkijken op het voorgaande jaar en weer vooruitkijken naar het komende jaar is een geringe moeite, maar zorgt voor focus op je liquiditeit. Ter illustratie het gemiddelde melkveebedrijf in 2022:     

Tabel 1: Opbouw Kritiek Voersaldo

De totale uitgaven (exclusief voer) bedragen € 408.000. Dit bedrag is meestal niet zo eenvoudig bij te sturen en het gevolg van structurele keuzes, zoals voersysteem, voederwinning en de financieringslasten. Toch is het altijd goed om af en toe de stofkam door je uitgavenpatroon te halen. Wat je niet uitgeeft, hoef je ook niet terug te verdienen!

De overige opbrengsten (exclusief melk) bedragen in totaal € 76.000. Dit betreft de omzet en aanwas, bedrijfstoeslag en opbrengsten uit bijvoorbeeld de verkoop van duurzame energie of werk voor derden. Deze overige opbrengsten hoeven dus niet terug te komen vanuit je voersaldo. Voor het gemiddelde bedrijf is het kritieke voersaldo € 408.000 minus € 76.000. Dit bedraagt op jaarbasis € 332.000 en per dag is dit € 909.

Het gerealiseerde voersaldo bestaat uit vier componenten:


Afbeelding 1: Berekening gerealiseerde voersaldo

Het gemiddelde bedrijf had in 2022 een melkopbrengst van € 1.770 per dag en kosten voor aankoop voer van € 501. Het dagelijks gerealiseerde voersaldo was daarmee € 1.269. Elke dag kon deze gemiddelde ondernemer tevreden terugkijken op een liquiditeitsmarge van € 360 (€ 131.000 over het jaar). Dit is geen vanzelfsprekendheid. Het gemiddelde bedrijf kende in 2021 een dagelijkse marge van slechts € 55 en over de voorgaande vijf boekjaren was dat ook ongeveer het beeld. Dan spreek je over ca. € 20.000 marge op 1,1 miljoen kg melk. Dat vertegenwoordigt zo’n 4% van de omzet en is daarmee een dunne buffer. 

Bovenstaande schematisch weergegeven:

Tabel 2: Voorbeeldberekening gerealiseerde voersaldo

Diverse managementsystemen leveren voerkosten en voersaldo ‘panklaar’ aan. Voorwaarde voor een juiste conclusie is dat je systeem is gevoed met de volledige, juiste en actuele informatie. Vergeet dus niet om aangekocht ruwvoer, mineralen en ook aangekocht jongveevoer mee te rekenen. Ook je BAS-rapport verschaft je deze gegevens, maar altijd na afloop van een periode , waardoor je niet snel kunt anticiperen. Gebruik de BAS daarom als controle van je eigen berekeningen achteraf.

Vooruitkijken met je KVS

Het kritieke voersaldo krijgt pas echt actualiteitswaarde als je een jaarprognose gebruikt. Er zijn altijd variabelen die wijzigen en deze zijn in grote lijnen redelijk voorspelbaar. Denk hierbij aan indexatie van kosten door inflatie, energiekosten en inkomstenbelasting. Eenmaal uitgerekend prent je het KVS per dag in je hoofd en is het zaak om van tijd tot tijd het werkelijk behaalde voersaldo uit te rekenen om vast te stellen of je op koers ligt.

Bovenstaande lijkt misschien omslachtig en ingewikkeld, maar is feitelijk eenvoudig te destilleren uit je gerealiseerde jaarcijfers. Ondernemers die er al mee werken, zijn enthousiast over de eenvoud van de monitoring en de rust die het geeft in de bedrijfsvoering. 

Bijsturen

In het jaar 2022 kon je als melkveehouder weinig fouten maken op het gebied van liquiditeitsmanagement. Er was genoeg geld voorhanden op veruit de meeste bedrijven om aan alle verplichtingen te voldoen. Op de meeste plekken zijn de crediteuren bijgewerkt en staat nu een aangename buffer op de spaarrekening.

Wanneer je nu constateert dat je marge hoger moet of kan, is het zaak om maatregelen te treffen:

1. verlagen van het uitgavenpatroon of verhogen van overige opbrengsten (‘de stofkam’);
2. verhogen van de melkproductie: aantal koeien en/of productie per koe;
3. goedkoper voeren en/of bijsturen in de kilo’s.

Implementeer maatregelen altijd vanuit een gedegen analyse en breng ook neveneffecten, zoals fosfaatrechten en mest, in beeld. Blijf zicht houden op een goede conditiescore van de melkkoeien en jongvee. Kies voor een integrale benadering van het optimale voersaldo. Soms kan de conclusie zijn dat het de beste optie is om tijdelijk te accepteren dat de dagelijkse marge ontoereikend is en je gebruikmaakt van je buffer.

Strategiewijziging doorrekenen

De gevolgen van politiek beleid dalen neer op individuele bedrijven en dat zorgt ervoor dat veel ondernemers momenteel puzzelen over de koers van hun bedrijf. Een gezonde liquiditeit is dan altijd één van de eerste aandachtspunten. Bij het verkennen van een alternatieve route is het in beeld brengen van de verwachte KVS ná de wijziging een goed hulpmiddel om tot een beslissing te komen.

Als je een stabiele bedrijfsvoering continueert, zal het kritieke voersaldo waarschijnlijk stijgen in 2023. Dit gebeurt onder meer onder invloed van hogere mestafzetkosten (door bufferstroken en afbouw derogatie), inflatiecorrectie en hogere rentes en belastingdruk. Wellicht dat in krappere tijden de uitgaven aan bijvoorbeeld onderhoud van machines en gebouwen kunnen worden beperkt. 

Afhankelijk van de stand van je rekening-courant is het de keuze van jou als ondernemer om de belastingdruk over 2022 integraal op te nemen in je KVS. Als je een buffer hebt staan, kun je ervoor kiezen om de belastingdruk daarvan te betalen of om deze af te wentelen op de kasstroom van 2023, en je buffer te reserveren voor andere zaken. 

Een lagekostenstrategie blijkt in de praktijk vaak niet de beste manier om een goede liquiditeit te draaien. Vanuit het verleden zijn veel bedrijven ‘volgezet’ met hoge, vaste kosten. Dit maakt extensivering of krimp op bedrijfsniveau vrijwel onhaalbaar. Een forse opgave voor de sector en de individuele bedrijven. 

Ten slotte

Wil je met een frisse blik je bedrijfsvoering en bedrijfsstrategie tegen het licht houden? De bedrijfskundige adviseurs van Alfa komen graag bij je langs om met jou het kritieke voersaldo op je bedrijf in beeld te brengen, om vervolgens daar acties aan te verbinden die zullen leiden naar verbeteringen op bedrijfsniveau.

Succes is een keuze!