“Niet alleen het milieu moet duurzaam zijn, ook mijn portemonnee”

27 januari 2021 | Door:  Bertus Dijk

Ja, hij heeft vanmorgen 200 koeien gemolken vanaf half vijf. Maar noem André Slager géén koeienboer. “Ik ben een boer met koeien. Ik moet niet de hele dag met koeien bezig zijn, daar zijn mijn medewerkers beter in”, lacht hij. Hij is liever ondernemer op het bedrijf dat hij samen met echtgenote Rianne heeft: Slager-Nijkamp VOF in Dedemsvaart. Een ondernemer die innovatief is – er staat sinds twee jaar een monovergister op het bedrijf – en ‘heel anders tegen die hele stikstofdiscussie aankijkt’.

Een rustgevend moment’ noemt André het melken op het vroege tijdstip van half vijf (‘maar het wordt ook weleens kwart voor vijf’). Als het erop zit, gaat hij liever andere dingen doen. “Van de hele dag met de koeien bezig zijn word ik niet gelukkig. Mijn medewerkers vinden het juist mooi, de hele dag tussen de koeien. Ik houd van afwisseling en ben er voor het regelwerk. We doen ook al het landwerk zelf, ik doe een gedeelte van het trekkerswerk. En verder heb ik mijn eigen klusjes, zoals de voorraadbak voor de voerrobot bijvullen. En buiten werktijd ben ik ook de sigaar. Gisteravond moest er een koe kalven om negen uur. Je hebt er niet veel werk aan, maar je moet er toch even zijn.” In 2000 komt hij in het bedrijf, na eerst een jaartje in Nieuw-Zeeland op een boerderij te hebben gewerkt. Zijn vader is het bedrijf in 1968 begonnen. Eerst in Staphorst, maar als de boerderij in de weg ligt voor de uitbreiding van de A28, verhuist het gezin naar Dedemsvaart. Wat hij van zijn vader heeft geërfd, is de innovatieve mentaliteit. “Mijn vader heeft in 1969 al een ligboxenstal neergezet. Voor dat moment was dat vrij vooruitstrevend. Ja, dat innovatieve heb ik ook wel een beetje. Anders begin je niet aan zo’n monovergister.” Ook investeerde hij in zonnepanelen, liet een lagekostenstal bouwen en er kwam een automatisch voersysteem.

Modewoord

De monomestvergister is een installatie die methaangas produceert. Het biogas wordt in een warmte/kracht-koppeling (WKK) omgezet in duurzame elektriciteit en warmte. Zuivelfabrikant Friesland Campina richtte er het project Jumpstart voor op. Binnenkort functioneren er ongeveer dertig van die vergisters in ons land. André: “Friesland Campina is het te doen om de duurzaamheid. Ik realiseer mij ook dat duurzaamheid een belangrijk thema is, al is het wel een beetje een modewoord geworden. Maar ik vind: niet alleen het milieu moet duurzaam zijn, ook mijn portemonnee. Financieel moet het wel wat opleveren. Die monovergister vond ik wel interessant, ook omdat ik van techniek houd. Op deze manier zou het mooi te combineren zijn. Uiteindelijk verwacht ik dat ik door het verminderen van de CO2-emissie en andere emissies, van onder andere de mestbult, vooroploop. Het scheelt sowieso al een derde deel van de CO2 per liter melk.

Samenwerking met Nijkamp

Sinds 2006 werkt André samen met de familie Nijkamp in Dedemsvaart, die geen opvolger heeft. “Ze wilden nog wel graag even door. We vullen elkaar mooi aan. De familie Nijkamp ontzorgt mij door voor het jongvee te zorgen. Het jongvee gaat daarheen als ze ongeveer tien dagen oud zijn en het komt ongeveer zes weken voor het afkalven weer terug. Henk Nijkamp. hoeft zich verder niet druk te maken over mest, ruwvoer of regelwerk, zoals de gecombineerde opgave. Die dingen worden in het geheel meegenomen. Samenwerken heeft alleen zin als je echt samenwerkt. Dus helemaal samenvoegen, anders heeft het geen voordeel voor beide partijen.”

Stikstofdiscussie

Op deze vroege morgen klinkt André opgewekt. Niet als een boer die er na alle negatieve berichtgeving de smoor in heeft, ook al is de hele discussie rondom stikstof hem niet ontgaan. “Ik kijk er toch heel anders tegenaan dan de gemiddelde Nederlander. Ja, wij stoten stikstof uit. Maar wij binden ook weer stikstof en we vangen CO2 op. Uiteindelijk is na een jaar of tien de kringloop weer rond. Andere sectoren maken gebruik van fossiele brandstoffen die niet meer terugkomen. Het gebruik van fossiele brandstoffen in de landbouw is maar heel klein. Ik realiseer me: ook wij als landbouw moeten iets doen, maar er moet wel een stukje beloning tegenover staan.”

Makkelijke prooi

Hij begrijpt waarom ‘zijn’ sector het elke keer moet ontgelden. “Wij zijn een makkelijke prooi als landbouw. Iedereen weet: de landbouw stopt niet, die vecht door, die komt er wel weer bovenop. Nee, ik ben niet mee geweest naar Den Haag. Ik vond het wel mooi dat andere veehouders wel zijn gegaan.” De nuance mist hij ook weleens in het debat over wel of niet weiden. “Van nature was ik heel fanatiek met weiden. Mijn koeien liepen altijd buiten, ook als het regende. De grond hier leent zich er goed voor. Maar nu staat die vergister op het bedrijf. Daar moet dagverse mest in. Wil je dus de kringloop sluiten, dan kun je beter je koeien binnen houden. Binnen is het ook veel makkelijker te regelen. Nu blijf je bijsturen. Vanwege de maatschappelijke druk gaan mijn koeien nog naar buiten, maar het begint elkaar wel te bijten onderhand.”

Diervriendelijkheid

Op zijn bedrijf krijgen zijn 200 ‘dames’ meer dan gemiddelde aandacht. In de stal zijn diervriendelijke ligboxen geïnstalleerd, koeien kunnen uitrusten op speciale matrassen. André: “Uiteindelijk is die koe een productiemiddel. Maar zo wil ik het niet zien. Die koe is ook een levend wezen, die moet voor jou werken. En als je een koe goed verzorgt, krijg je er ook iets voor terug. Dus die diervriendelijkheid staat bij mij op nummer één. En aan de andere kant: een hoge productie is voor mij niet het allerbelangrijkste. Ik kijk liever naar de kostprijs.”

Elektrodialyse

Inmiddels heeft de innovatieve ondernemer in André zich op een volgende noviteit gestort: via elektrodialyse (een technologie met gebruikmaking van membranen) stikstof, kalium en fosfor uit mest halen. Het project, opgezet door de TU Delft, moet – als het goed is – de landbouw binnen vijf jaar van het probleem verlossen. Begin volgend jaar moet een eerste installatie in de praktijk functioneren. “We zijn aan het kijken of het werkt. Als dat zo is, zou je ook weer je eigen kunstmest kunnen maken en ben je weer minder afhankelijk van een leverancier.”

Relatiebeheerder Bertus Dijk

Dan blijft er nog één leverancier over waar André graag trouw aan blijft: Alfa. “Of eigenlijk Bertus Dijk, mijn relatiebeheerder. Ik heb geen relatie met Alfa, ik heb een relatie met Bertus. Een relatiebeheerder is heel belangrijk. Die moet weten wat er hier speelt en waar ik mij mee bezighoud, zodat hij kan meedenken. ‘Zou je dit of dat nou wel doen? Wat houd je eraan over? Moet je die investering niet wat naar voren halen?’ Bertus durft ook te zeggen: ‘Hoe denk je dat te gaan doen met je werk en je gezin?’ Het gaat hem niet alleen maar om het zakelijke, maar ook om het persoonlijke. Je weet hoe makkelijk er wordt gezegd dat je wel een koe extra kan melken. En negen van de tien keer klopt dat ook. Maar die tiende keer dat het niet lukt, daar gaat het om. Dat is het mooie van Bertus.”

Balans vinden in de productie van broeikasgasen

De melkveehouderij moet een forse inspanning leveren om de klimaatdoelstellingen te halen. Een structurele aanpassing van het bedrijfssysteem is nodig om de uitstoot van broeikasgassen en ammoniak te verminderen.

Vanuit onderzoek komt er steeds meer informatie beschikbaar over het ontstaan van broeikasgassen op het melkveebedrijf. Hierdoor is er meer kennis over de invloed die een ondernemer heeft om de uitstoot op het individuele bedrijf te verlagen. De toepasbare reductiemaatregelen zijn divers, maar in de bedrijfsvoering gaat het om voer, mest, beweiding, huisvesting en bodem. Daarbij is het van belang om goed oog te houden voor de onderlinge relaties tussen broeikasgassen.

Een integrale benadering is van belang om ook het effect op het bedrijfsresultaat goed in de gaten te houden. In de rapportage van BAS Melkvee Plus komen een aantal kengetallen uit de Kringloopwijzer, om een relatie te leggen met de financiële resultaten. De melkveespecialisten van Alfa kunnen je ondersteunen in de reductie van de uitstoot van broeikasgassen en ammoniak in relatie tot de financiële resultaten. Immers, daar moet altijd een goede balans in blijven voor de continuïteit van het bedrijf.

Dit artikel is eerder verschenen in Mens in Bedrijf.