PAS-melders stapje dichterbij legalisatie?
30 november 2021 | Door: Bert Lowijs
In een brief aan de Tweede Kamer medio november, presenteerde demissionair landbouwminister Carola Schouten onder andere het legalisatieprogramma PAS-meldingen. Omgevingsadvies-specialist Bert Lowijs van Alfa Accountants & Adviseurs is blij met deze stap, maar blijft sceptisch over de uiteindelijke haalbaarheid. ‘Er moet veel stikstofruimte vrijkomen dat ook nog eens juridisch geborgd moet worden. Dat gaat echt lang duren.’ Deel 1 van een tweeluik over de PAS-melders.
De politieke belofte ligt er: in drie jaar moeten alle PAS-melders zijn gelegaliseerd. ‘We hebben het beloofd en afgesproken dus gaan we dat doen’, verzekerde programmaleider PAS-meldingen Carlijn van Gulpen van DG (Directoraat Generaal) Stikstof nog eens tijdens een bijeenkomst van de VLB (Vereniging van Accountants en Adviesbureaus) begin november. En sinds vrijdag 12 november is duidelijk hoe! In een uitgebreide Kamerbrief van 9 kantjes met daarbij maar liefst 10 bijlagen gaat Schouten uitgebreid in hoe de stikstofcrisis volgens haar door het volgende kabinet aangepakt moet worden (daarover later meer in de Alfa-reeks over stikstof). Een van die bijlagen betreft het zogenoemde legalisatieprogramma PAS-melders.
2.436 PAS-melders
Nog even het geheugen opfrissen. Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) is gestart op 1 juli 2015. Op 29 mei 2019 oordeelde de Raad van State (RvS) dat ‘de passende beoordeling die ten grondslag lag aan het PAS in strijd was met de Europese Habitatrichtlijn.’ Een streep door het tot dan toe gevoerde PAS-beleid, waarmee onder andere boeren met een melding onder de Wet natuurbescherming (Wnb) hun bedrijf konden uitoefenen. Het kabinet beloofde de PAS-melders te legaliseren en verzocht iedereen zich te melden bij RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland). Tot 15 oktober hebben zich 3.637 PAS-melders gemeld bij RVO, waarvan er 2.436 in aanmerking komen voor legalisering. Demissionair LNV-minister Schouten meldt in haar toelichting dat alle PAS-melders recht hebben op een eenmalige vergoeding van 1.600 euro voor de gemaakte kosten. Hoe dat te verwerven is hier te lezen: https://www.alfa.nl/actueel/onkostenvergoeding-e-1-600-voor-pas-melders
Eerst stikstofruimte, dan legalisering
Het 12 november bekend gemaakte legalisatieprogramma (dat nu zes weken openstaat voor het indienen van zienswijzen) heeft twee hoofdlijnen: hoe moet er stikstofruimte worden gecreëerd en hoe worden de legalisatie-aanvragen afgehandeld?
Een PAS-melder kan pas worden gelegaliseerd als er ergens stikstofruimte is gevonden. Die ruimte wil de minister vinden in wat wordt genoemd de bronmaatregelen. Dit zijn de drie belangrijkste:
- Eerste en tweede verhoging budget Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv)
- Gerichte opkoop piekbelasters rond N2000-gebieden (MGO)
- Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv)
Een belangrijke rol speelt het Stikstofregistratiesysteem (SSRS), zeg maar de landelijke stikstofbank. Dit wordt het kloppend hart van het legalisatieprogramma. Deze is vorig jaar maart al opgericht om de vergunningverlening voor woningbouw en 7 MIRT projecten (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport, vooral wegenbouwprojecten) op te starten als onderdeel van de Spoedwet stikstof. Nieuw is nu dat legalisatie van de PAS-melders ook via het SSRS gaat lopen. Via die stikstofbank wordt enerzijds inzichtelijk gemaakt hoeveel en waar depositieruimte ontstaat door genomen bronmaatregelen, en anderzijds hoeveel en waar deze ruimte beschikbaar kan worden gesteld voor bijvoorbeeld een PAS-melder. Let op: van de stikstofruimte uit de bronmaatregelen die beschikbaar wordt gesteld in het SSRS, wordt eerst 30 procent afgeroomd ten behoeve van natuur. De resterende 70 procent belandt in het SSRS.
Komt er genoeg stikstof vrij?
‘PAS-melders hoeven op korte termijn nog niet op legalisatie te rekenen’, aldus Alfa Omgevingsadvies-specialist Bert Lowijs. Hij schat in dat de animo voor de genoemde bronmaatregelen niet heel groot zal zijn. ‘Komt er wel genoeg stikstofruimte vrij voor legalisatie’, vraagt hij zich hardop af. Hij is sceptisch: ‘Aan de voorkant hebben zich wel veel varkenshouders ingeschreven voor de saneringsregeling varkenshouderij (Srv), maar uiteindelijk heeft ongeveer de helft meegedaan.’ Volgens Lowijs is het vrijmaken van stikstofruimte via bronmaatregelen mogelijk gestoeld op wensdenken van de overheid dat veel boeren vrijwillig mee gaan doen aan opkoopregelingen. ‘Niet alle boeren zullen zich laten verleiden door een zak met geld.’
In dat kader verwijst Lowijs naar een brief van Schouten afgelopen woensdag 24 november. Daarin meldt ze dat ze de 133,4 miljoen euro, die niet is benut in de Srv, over wil hevelen naar de 2e tranche van de ‘Regeling provinciale aankoop veehouderijen nabij natuurgebieden’ (Rpav). Verder wil de demissionaire landbouwminister de plafondwaarde voor veehouderijen zonder productierechten verhogen van 125.000 euro per mol stikstofdepositie per hectare per jaar naar 250.000 euro. Door die laatste maatregel wordt het voor de overheid aantrekkelijker om bijvoorbeeld ook vleeskalverhouderijen op te kopen, bedrijven die meestal niet over productierechten beschikken.
Een tweede belangrijk pijnpunt waar Lowijs op wijst is dat alle stikstofruimte die vrijkomt, juridisch geborgd zal moeten worden om ingezet te kunnen worden voor legalisatie. ‘Als het PAS-dossier iets duidelijk heeft gemaakt is het wel dat de rechter keihard bewijs wil hebben dát die stikstofruimte er ook is.’ Dit kost veel tijd en is mede de reden waarom Lowijs denkt dat er volgend jaar ‘nog maar een beperkt aantal PAS-melders zullen worden gelegaliseerd.’
Deel 2 van dit tweeluik over de PAS-melders gaat in op de vraag hoe de legalisatie-aanvragen worden afgehandeld!
