Van goed zakelijk huwelijk tot scheiding met advocaten: hoe bepaal je de waarde van de aandelen?

20 juli 2020 | Door:  Wilco Dokman

Zakelijke samenwerkingsverbanden starten over het algemeen positief. Beide ondernemers vullen elkaar goed aan en beginnen samen een B.V. ‘We beslissen alles samen’, De een is meer gericht op interne zaken (operatie en personeel), de ander richt zijn vizier op ‘buiten’ (acquisitie en klanten). De samenwerking verloopt goed, dus waarom zaken regelen? Totdat de eerste haarscheurtjes ontstaan. Het aantal nieuwe opdrachten valt tegen, het aantal nieuwe opdrachten groeit slechts door de inspanningen van een van beide aandeelhouders of de visie op de toekomst is te verschillend. Hierdoor kan een vervelende situatie ontstaan. Beide ondernemers vinden dat ze gelijk hebben en komen er samen niet meer uit. Wat nu?

Uit elkaar

Op het moment dat de een vindt dat hij of zij meer toevoegt dan de ander ontstaat er een scheve verhouding. Samen blijven werken lijkt geen optie. Wat begon als een goed zakelijk huwelijk verandert in een negatieve sfeer met weinig respect voor de ‘wederpartij’. (Als wordt gesproken over een wederpartij, is dat meestal al een signaal.)

Er zijn dan grofweg drie opties:

• een van beiden zet de onderneming voort
• beiden zetten de onderneming voort (na bijleggen van het geschil)
• geen van beiden zetten de onderneming voort en er wordt gezocht naar een koper

Bij het vastlopen in een dergelijk proces komen verschillende adviseurs en soms ook advocaten kijken.

Statuten

Een belangrijke stap (en soms ook een bijkomend probleem in een discussie) is de waarde van de onderneming. Iedereen heeft een andere perceptie van de ‘waarde’. Er is niet één waarde, maar het perspectief van waaruit het individu kijkt bepaalt zijn waarde. Het is daarom goed om bij de start van de samenwerking of in tijden dat de samenwerking goed loopt afspraken te maken. Hoe gaan we om met de waardering van de onderneming: wie bepaalt de waarde en per wanneer, hoe wordt de waarde bepaald en hoe wordt de prijs betaald?

Documenten die ooit zijn opgesteld ‘om nooit meer uit de la te halen’ worden afgestoft. In de statuten van de onderneming staan aanknopingspunten om dit probleem aan te pakken. Veel statuten gaan echter niet verder dan ‘een deskundige moet de waarde bepalen’. Hoewel veel dan nog onduidelijk is, is er niet veel mis met dit uitgangspunt. Statuten zijn openbaar, dus je wilt ook niet dat een gedetailleerde regeling door iedereen kan worden ingezien.

Register Valuator

Beter nog zou het zijn als er in de statuten naar verwezen wordt dat een ‘Register Valuator’ als deskundige de waarde moet bepalen, al dan niet aangewezen door het Nederlands Instituut voor Register Valuators. Dit voorkomt dat een accountant of adviseur zonder de juiste waarderingskennis aan de slag gaat. Let er ook op of de uitkomst van de deskundige in dit soort gevallen bindend is of alleen richting aan de discussie geeft.

De bepaling in de statuten helpt niet altijd. Je komt nog weleens tegen dat het uitgangspunt is dat er drie deskundigen moeten worden benoemd, zodra de aandeelhouders er samen niet uitkomen. Die moeten dan gezamenlijk bindend de waarde gaan bepalen. Wellicht is dit ooit bedacht met als achterliggend idee dat drie deskundigen bij elkaar zo’n langdurig en kostbaar (lees: duur) trjaject wordt dat partijen spontaan hun geschil bijleggen.

Aandeelhoudersovereenkomst

Een ander belangrijk document dat vaak maar niet altijd voorhanden is, is een aandeelhoudersovereenkomst. Deze overeenkomst bevat onderhandse afspraken tussen aandeelhouders over ziekte of arbeidsongeschiktheid of over aanbieding en verkoop van de aandelen. Het is een goede aanvulling op de statuten. Vanwege het niet-openbare karakter kan er dieper worden ingegaan op bijvoorbeeld de methodiek om te waarderen. (Vaak wordt een variant op de discounted cash flow-methode opgenomen.) Daarnaast worden er vaak aanvullende uitgangspunten opgenomen hoe dat moet worden gedaan en door wie. Ook staan er vaak regelingen in opgenomen over welke waarde in welke situatie geldt (good leaver, leaver, bad leaver) .

Richting een oplossing

Zonder aandeelhoudersovereenkomst gelden de statuten. Met een aandeelhoudersovereenkomst gaan deze bepalingen vaak voor op de statuten. Het is dus zaak om deze documenten goed op elkaar af te stemmen. Als de waarde het grootste discussiepunt geeft, is het goed om een waarderingsdeskundige in te schakelen. Als het de wens is om op een fatsoenlijke manier uit elkaar te gaan, zou een mediator daarin een rol kunnen spelen. Het is in ieder geval verstandig om de huidige afspraken in een goede relatie eens tegen het licht te houden. Wat is er in uw situatie geregeld?

Een laatste tip die ik nog kan geven: denk heel goed na of een 50/50 aandelenbelang gewenst is. Een verhouding van 50% van het stemrecht voor de een en 50% van het stemrecht voor de ander zorgt vrij snel voor een patstelling.

Zorg ervoor dat deze tip voor jou niet te laat komt en maak bij een voorgenomen samenwerking een afspraak met uw Alfa-adviseur. Met meer dan 30 vestigingen zijn wij altijd dichtbij.