Verlies derogatie kost gemiddelde melkveehouder 30 duizend euro per jaar

19 oktober 2022

Melkveehouders zien het voordeel van derogatie in de komende drie jaar afgebouwd worden. Het betekent de volgende tegenslag voor de sector, die al voor grote veranderingen staat als het aan het kabinet ligt. Het verlies van derogatie komt een gemiddeld bedrijf al gauw op 30 duizend euro per jaar te staan, becijfert Alfa Accountants en Adviseurs. Op verzoek van de VLB maakte de vaksectie bedrijfskunde een aantal scenario’s: voor gemiddelde en bovengemiddelde bedrijven met een extensieve en intensieve bedrijfsvoering, uitgesplitst naar grondsoort.

De dierlijke mestgift moet geleidelijk worden verminderd van 230 kg stikstof (op zandgrond) of 250 kg (elders) naar 170 kg per hectare in 2026. Voor een benadering van de extra kosten per individueel bedrijf heeft Alfa een groot aantal variabelen in het rekenmodel meegenomen, zegt bedrijfskundig adviseur Jan-Willem van Beek van de vestiging Zwolle. “De eerste kostensoort is die van de mestafzet: er moet meer mest worden afgevoerd. Om hoeveel mest gaat het dan per bedrijf? En als er landelijk meer drijfmest moet worden afgevoerd, is het te verwachten dat de kosten stijgen; zowel van de bestaande als van de extra mestafzet. Daar staat wel weer tegenover dat de uitrijdkosten van drijfmest per bedrijf dalen.”

Nutriëntentekort aanvullen

Een tweede kostensoort is de aanvulling van het nutriëntentekort als gevolg van de extra mestafzet. “Het nutriëntentekort mag je binnen de regels aanvullen met kunstmest. Het gaat dan niet alleen maar om stikstof, met dierlijke mest voer je ook fosfaat en kalium af. Dat hebben we ook meegenomen in de berekeningen.””

Omdat de kunstmestprijzen dit jaar door het dak zijn gegaan door de oorlog in Oekraïne, rekent Alfa met twee scenario’s: een scenario-hoog waarbij wordt uitgegaan van het actuele gemiddelde prijspeil, en een scenario-laag dat het langjarig gemiddelde als basis heeft. Niet meegenomen zijn de lagere opbrengsten (kwantitatief en kwalitatief) op middellange termijn van het gras- of maisland en het verlies van de bodemvruchtbaarheid door het wegvallen van de evenwichtsbemesting.

Intensiteit en grondsoort bepalen impact

Op basis van die uitgangspunten heeft Alfa geanalyseerd wat de impact van het verlies van derogatie is. Het blijkt dat die impact vooral wordt bepaald door de intensiteit en de grondsoort. Of een bedrijf bij gelijke intensiteit groot of klein is, maakt per hectare of per kg melk niet veel uit. Bij alle typen bedrijven is de impact het kleinst bij de bedrijven op de oostelijk en zuidelijke zand- en lössgronden. Deze categorie bedrijven heeft het minste financieel nadeel vanwege de al lagere gebruiksnorm van 230 kg en de beperktere inzet van kunstmeststoffen.

• Voor een gemiddeld extensief bedrijf (60 ha, 2 GVE per ha) komt de impact neer op € 24.992 tot € 32.177 per jaar bij hoge afvoer- en kunstmestkosten*, of € 11.232 tot € 13.615 bij langjarige gemiddelde kosten (zie tabel 1).
• Voor een gemiddeld intensief bedrijf (30 ha, 4 GVE per ha) komt de impact neer op € 21.720 tot € 25.472 per jaar bij hoge afvoer- en kunstmestkosten, of € 14.840 tot € 15.925 bij langjarig gemiddelde kosten (zie tabel 2).
• Voor een bovengemiddeld extensief bedrijf (150 ha, 2 GVE per ha) komt de impact neer op € 62.461 tot € 80.405 per jaar bij hoge afvoer- en kunstmestkosten, of € 28.062  tot € 34.031 bij langjarige gemiddelde kosten (zie tabel 3).
• Voor een bovengemiddeld intensief bedrijf (70 ha, 4 GVE per ha) komt de impact neer op € 50.667 tot € 59.423 per jaar bij hoge afvoer- en kunstmestkosten, of € 34.615 tot € 37.146 bij langjarige gemiddelde  kosten (zie tabel 4).

*Hoge mestafvoerkosten liggen op € 20 per kubieke meter, lage op de helft: € 10 per kubieke meter.

Gezinsinkomen per jaar

Jan-Willem van Beek: “Je hebt het over de hele linie over 3 cent per liter melk. Dan zit je gauw op 30 duizend euro per jaar. Dat komt heel vaak overeen met het gezinsinkomen, het bedrag aan privé-onttrekkingen. De afbouw van de derogatie legt dus een behoorlijke financiële druk op het gemiddelde bedrijf. Aanvullend hebben de gestelde bemestingsvrije zones rondom watervoerende sloten, naast productieverlies, een negatieve invloed op de kosten van mestafzet van 34 euro per hectare.”

Zorg voor de middellange termijn

En dat bedrag kan nog verder oplopen, constateert hij. “Wat we niet hebben meegenomen in de berekeningen, maar wat wel aan de hand is, is de kans op verminderde bodemvruchtbaarheid doordat je minder organische meststoffen kunt inzetten. Dat leidt uiteindelijk tot minder nutriënten in het voer. Dat is een zorg voor de middellange termijn, maar het effect kun je eigenlijk niet berekenen.” Het voorstel tot geleidelijke afbouw van derogatie kan het effect van de geschetste gevolgen remmen. “Maar we weten ook dat de kwaliteit van onze bodem, en dus ook de gezondheid van onze veestapel, te voet komt en te paard verdwijnt.”

Uitdagingen

Bedrijfskundige Jan-Willem van Beek is kritisch over de voorgenomen ontwikkelingen. “De afbouw van derogatie en de invulling op het eigen bedrijf staan niet alleen. In de praktijk wordt de verwevenheid met de andere aankomende invulling van de nitraatrichtlijn en het GLB 2023 onderschat. Aankomende bufferstroken, vrijstellingen van conditionaliteiten op basis van het aandeel blijvend grasland, diverse ecopremies en dergelijke zullen een grootschalige omzetting in bijvoorbeeld eenzijdige snijmaisteelt doen voorkomen.”

Daarnaast kent de brief van de toenmalige minister een duidelijke verwijzing naar een uiteindelijke beperking van dierintensiteit op basis van grasland en de bijstelling van de stikstof en fosfaatplanfonds van de sector.

Hoe beperk je het effect van afbouw?

Als ondernemer is het van belang om te bekijken hoe je het financiële nadeel kan verkleinen.

• Kunnen jij en je veestapel omgaan met het ruwvoer van de toekomst?
• Welke (kunst)meststromen kan je op je bedrijf creëren? Of biedt mestopwaardering door toevoegingen mogelijkheden?
• Is het huidige bouwplan passend bij een lagere input van meststoffen of heb je extra mestopslag nodig voor een gerichtere aanwending?
• En hoe ga je op middellange termijn als ondernemer om met een mogelijke noodzaak tot een extensievere bedrijfsvoering?

Dit geeft de komende periode genoeg stof tot nadenken om met je bedrijfsadviseur van Alfa te sparren over de gevolgen van de afbouwende derogatie, in combinatie met het vernieuwde Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) 2023. Heb je inspiratie nodig? Neem gerust contact op met je adviseur.