Via verbreding blijven boeren bij Natura 2000-gebied

31 mei 2022 | Door:  Hans de Bie

Een lastig aspect in de gebiedsgerichte stikstofaanpak betreft bedrijven nabij Natura 2000-gebieden. Moet je blijven, verbreden, verkassen of misschien zelfs stoppen? Dit zijn ook de opties zoals het Rijk die schetst in de Hoofdlijnennotitie van minister Natuur en Stikstof Christianne van der Wal op 1 april. Een blauwdruk is er niet. Wel bedrijfskundige, juridische, fiscale en vergunning technische aandachtspunten. Alfa accountants zet ze per toekomstscenario op een rij, geënt op het fictieve melkveebedrijf van Cees en Alexia. De vierde aflevering: Cees en Alexia blijven boeren op de huidige locatie, maar gaan sterk extensiveren en verbreden.

Het melkveebedrijf van Cees en Alexia

Vader Cees en dochter Alexia boeren samen in een vennootschap onder firma (v.o.f.).  Hun melkveebedrijf ligt binnen een straal van 250 meter van een Natura 2000-gebied, waarvan de kritische depositiewaarde (kdw) ver is overschreden. Cees is gehuwd met Astrid, zij hebben samen 3 kinderen (dochter Alexia 28 jaar, zoon Henk 26 jaar en zoon Jasper 20 jaar). Astrid en Cees hebben in privé de woning naast de bedrijfsgebouwen, deze woning is in 2001 gebouwd.

Het bedrijf heeft 105 melkkoeien, 85 stuks jongvee, 5.400 kg fosfaat en 35 hectare landbouwgrond. De financiering bestaat uit een hypothecaire geldlening van € 1.035.000, waarvan de rente is  vastgelegd tot december 2022. De bedrijfsgebouwen zijn in 2001 en 2002 gebouwd en de laatste uitbreiding heeft plaatsgevonden in 2015. Er is sprake van een traditionele roostervloer met een drijfmestkelder eronder. Het bedrijf beschikt over een geldige Nb-vergunning.

Alexia wil het bedrijf overnemen; de andere kinderen hebben geen interesse. Bij of na de bedrijfsovername (planning 2028) is het nodig om te investeren in stalsystemen ter grootte van €250.000. De privé woning heeft een WOZ-waarde van € 365.000. De bedoeling van Cees en Astrid is om een nieuwe woning aan de rand van het dorp aan te kopen, zonder financiering. Voor de aankoop hebben zij een bedrag nodig van € 475.000.

In een reeks van vijf artikelen behandelen we 5 mogelijke toekomstscenario’s voor dit bedrijf:

1. Alexia neemt bedrijf over en blijft boeren op bestaande plek met zelfde aantal koeien
2. Alexia en Cees kiezen voor verplaatsen, na verplaatsing neemt Alexia het bedrijf over
3. Alexia neemt bedrijf over en blijft boeren op bestaande plek. Gaat wel afschalen en verduurzamen (kringlooplandbouw).
4. Alexia neemt bedrijf over en blijft boeren op bestaande plek. Gaat wel afschalen en verbreden.
5. Alexia neemt bedrijf toch niet over en Cees gaat stoppen

Je zult maar melkveehouder zijn met een bedrijf pal tegen een Natura 2000-gebied aan. Een bedrijf met een ligboxenstal van pak em beet 20 jaar oud. Aangezien de natuur overbelast is met stikstof, is de provincie bezig met een gebiedsgerichte aanpak om de stikstofemissie (uitstoot) en daarmee de stikstofdepositie (neerslag) op de kwetsbare natuur structureel te verlagen. Daarbij zijn de ogen vooral (maar niet alleen!) gericht op veehouderijbedrijven in de nabijheid van het Natura 2000-gebied. Om de stikstofdepositie te verlagen zijn er landelijke en provinciale maatregelen om dat te realiseren, waaronder een opkoopregeling. Maar stel: je wílt blijven boeren op die plek tegen een Natura 2000-gebied aan. Je bent verknocht aan de plek en ziet mogelijkheden genoeg om het bedrijf in een andere vorm met minder stikstofemissie voort te zetten. Dat is het vierde scenario in de stikstofreeks van Alfa accountants. Het scenario waarbij het fictieve melkveebedrijf van Cees en Alexia een omslag maakt, sterk gaat extensiveren en verbreden. Waar moeten ze dan allemaal rekening mee houden in de uitwerking van dit scenario?

Grondig doorrekenen

Het eerste dat volgens Alfa bedrijfskundige Arjan de Jong moet gebeuren is antwoord op de vraag of Cees en Alexia na extensivering (105 naar 70 koeien) nog aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen. Daarbij zijn in ieder geval de volgende aandachtspunten van belang:

• Hoeveel minder melkgeld komt er binnen?
• Welke kosten gaan omlaag doordat er minder koeien worden gehouden?
• Is biologisch boeren met hogere melkprijs een optie?
• Mogelijkheden van het telen van andere gewassen naast gras en mais
• Lagere kosten door managementmaatregelen die stikstofuitstoot verlagen (minder ruw eiwit in het rantsoen, meer beweiding, minder kunstmest, etc)
• Hogere kosten door investering in emissiearm stalsysteem
• Kansen meer beweiding (extra premie)
• Kansen nieuwe GLB vanaf 2023

Vooraf verdiepen in verbreding

Verbreding is feitelijk het bedrijven van een andere tak van sport. Daarbij moet je niet over een nacht ijs gaan vindt ook  Alfa ROM-specialist Bert Lowijs. Om te beginnen is het zaak te kijken of verbreden wel kan vanuit het bestaande bestemmingsplan. ‘Er zijn bestemmingsplannen waar dat niet zonder meer kan’, weet Lowijs. In dat geval moet verbreding met een vergunning geregeld worden of met een wijziging van het bestemmingsplan. Volgens hem hoeft verbreding milieutechnisch meestal geen probleem te zijn, hoewel bij de zorgfunctie het aspect gezondheid vanwege het houden van dieren wel een aandachtspunt is. Arjan de Jong wijst op meestal gemeentelijke instanties die je kunnen helpen bij de vraag hoe aantrekkelijk je locatie is m.b.t. je verbredingsactiviteit. ‘Dus onderzoek de kans van slagen’, aldus de Alfa bedrijfskundige. Die kans heeft ook betrekking op de vraag of de beoogde verbredingsactiviteit wel bij je past als persoon. ‘Daarvoor hebben we bij Alfa een Disc-scan’, weet De Jong. Hij besluit met het advies te gaan praten met boeren die 5 á 10 jaar geleden hun bedrijf hebben verbreed. ‘Waar liepen ze tegenaan, welke valkuilen moet je vermijden?’

Verlengstuk huidige bedrijf

Alfa fiscalist Arne de Beer zoomt in op de ondernemingsvorm bij de verbrede activiteit. ‘Het makkelijkste is verbreding te zien als verlengstuk van je huidige bedrijf. Dan wordt het een onderneming met verschillende activiteiten.’ Een thee- en lunchhuis met producten van het eigen bedrijf die je misschien ook nog eens zelf maakt. Een bed & breakfast, een vergaderruimte. ‘De fiscus ziet dat nog wel als verlengstuk van je huidige activiteiten. Maar stel je begint met kinderopvang, dan moet je een 2e onderneming starten.’ Als Alexia begint met een zorgboerderij, dan worden er Persoonsgebonden Budgetten (PGB’s) toegekend. De Beer: ‘Dan start je een nieuwe onderneming en  komen er fiscale aandachtspunten. Die zijn in het algemeen wel oplosbaar, want het is allemaal niet nieuw. Veel agrarische ondernemers gingen Cees en Alexia al voor met een neventak of nieuwe activiteit. Maar er kunnen ook bijzondere administratielasten bijkomen. In het voorbeeld van de zorgboerderij krijgen ondernemers te maken met een (nieuwe) publicatieplicht (Wtza).’ De Beer bedoelt dat een zorgboerderij zijn jaarcijfers openbaar moet maken op een manier minutieus omschreven in de zogenoemde Wtza-regeling (Wet toetreding zorgaanbieders).

Bezint echt eer ge begint

Het brengt Alfa-jurist Jan Poppe tot de uitspraak: ‘Verbreden is leuk, maar als er een andere vergunning voor nodig is of een vergunning gewijzigd moet worden, dan gaan anderen mee sturen. En overal waar je in Nederland een vergunning wijzigt betekent al gauw een probleem.’  Net als in de eerdere verhalen in deze stikstofreeks duwt de jurist stevig op de in zijn ogen belangrijkste vraag voor Cees en Alexia: ‘Is de emotionele waarde zo hoog dat je écht wilt blijven boeren waar je nu zit?’ Waarbij hij niets af wil doen aan de eventuele zakelijke kansen van extensivering en verbreding. ‘Maar die moet je dan wel keihard en glashelder in beeld hebben gebracht’, besluit Poppe.

Alfa helpt

De druk op bedrijven tegen een Natura 2000-gebied aan is hoog. Dat merken de medewerkers van Alfa Accountants & Adviseurs bijna dagelijks. Deze serie verhalen maakt duidelijk hoe gecompliceerd kiezen is. En wat er allemaal niet komt kijken bij welke keuze je ook maakt. Daarom gaat Alfa je helpen. Het kan zijn dat een Alfa-specialist al contact met je heeft opgenomen. Maar daar hoef je natuurlijk niet op te wachten. Neem gerust contact op met een specialist van Alfa via het dichtstbijzijnde kantoor.