Let op: een boetebeding is geen standaard beding!

6 april 2022 | Door:  Judith Bourgondiën

Hoewel in heel veel overeenkomsten een boetebeding wordt opgenomen, is het zeker geen standaard beding. Althans, laat het geen standaard beding zijn indien je wenst dat het beding stand houdt in het geval dat je er een beroep op doet.

Wat is een boetebeding?

Een boetebeding is een bepaling in een overeenkomst op grond waarvan een partij bij het niet of niet tijdig nakomen van haar verplichting een boete is verschuldigd aan de andere partij. De boete betreft meestal een geldsom. Boetebedingen komen in veel overeenkomsten voor. Denk aan de huurovereenkomst waarin is opgenomen dat de huurder een boete is verschuldigd in het geval de huur niet tijdig wordt betaald, denk aan de koopovereenkomst op grond waarvan de koper een boete is verschuldigd vanwege het niet of niet tijdig verstrekken van een waarborgsom of bankgarantie en denk aan een aandeelhouderovereenkomst op grond waarvan een aandeelhouder een boete is verschuldigd indien hij in verzuim is met de verplichting tot aanbieding van de aandelen op grond van de overeengekomen aanbiedingsplicht.

Wat is het doel van een boetebeding?

Het doel van een boetebeding is meestal tweeërlei: Boetebedingen kunnen afschrikken en aansporen om tot nakoming over te gaan. In een dergelijk geval fungeert het als een strafbeding. Daarnaast kan een boetebeding dienen om een discussie omtrent schade dan wel de omvang ervan te voorkomen. Het kan lastig zijn om aan te tonen dat er sprake is van schade en wat de schade behelst. Zo is bijvoorbeeld bij de schending van een relatiebeding de schade vaak moeilijk bepaalbaar. Een boetebeding kan hier voor een oplossing zorgen en bewijsproblemen voorkomen. In dat geval fungeert het als een schadevergoedingsbeding.

Is de positie van de schuldeiser met een boetebeding voldoende gewaarborgd?

Boetebedingen zijn vaak zeer nuttig. Wij zien in de praktijk daarom hier veelvuldig gebruik van worden gemaakt en forse boetes opgenomen worden. Maar, pas op dat je niet nul op het rekest krijgt en reken je nog niet rijk. Door het enkel opnemen van een standaard boetebeding is je positie mogelijk nog niet veilig gesteld of is je positie mogelijk anders dan verwacht.

In de wet is een regeling opgenomen over het boetebeding. Deze regeling kenmerkt zich door de bescherming van degene die de boete zou moeten betalen, de schuldenaar, hetgeen ten koste gaat van de positie van degene die het beding heeft bedongen, de schuldeiser. Bij het toepassen van een boetebeding dient daarom met verschillende zaken rekening te worden gehouden. Hieronder volgende de belangrijkste aandachtspunten.

In de eerste plaats kan een boetebeding ongeldig worden verklaard indien het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is of als het als onredelijk bezwarend wordt aangemerkt. In het geval dat het boetebeding als ongeldig wordt verklaard, is er geen boete verschuldigd.

In de tweede plaats kan een boete door de rechter worden gematigd. Rechters zijn overwegend terughoudend bij het matigen van een door partijen overeengekomen boetebeding, omdat er dan een inbreuk plaatsvindt op de contractsvrijheid van partijen. Desalniettemin is een matiging door de rechter niet uitzonderlijk en zal te allen tijde rekening moeten worden gehouden met de bevoegdheid van de rechter in deze. De rechter zal de boete matigen als de toepassing van een boetebeding in de gegeven omstandigheden tot een buitensporig en daarom onaanvaardbaar resultaat leidt. Daarbij zijn de omstandigheden van het geval uiteindelijk beslissend. 

Daarnaast dient rekening te worden gehouden met het feit dat het boetebeding in beginsel in de plaats treedt van de schadevergoeding op grond van de wet. Dat kan vervelende gevolgen hebben als achteraf blijkt dat de daadwerkelijk geleden schade als gevolg van de niet-nakoming van de overeenkomst vele malen groter blijkt dan de boete. Ook zal rekening gehouden moeten worden met het feit dat in beginsel geen nakoming van de overeengekomen verplichting kan worden gevorderd indien er een beroep wordt gedaan op het boetebeding. Er dient een keuze te worden gemaakt.

Kan de positie van de schuldeiser worden verbeterd?

Ja, de positie van de schuldeiser kan zeker worden verbeterd! De wettelijke regeling is van regelend recht en biedt de mogelijkheid om samen overeen te komen om de bescherming van de schuldenaar zoveel mogelijk te beperken. Wij adviseren de schuldeiser dat zeker ook te doen.

Onder andere kan worden overeengekomen dat naast de boete het recht op het vorderen van nakoming en het recht op de wettelijke schadevergoeding blijft bestaan. Een dergelijke regeling is voor de schuldeiser in het algemeen uiterst gewenst. Het recht op de wettelijke schadevergoeding bestaat overigens enkel voor zover de daadwerkelijk geleden schade het boetebedrag overschrijdt.

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht en in veel overeenkomsten gebeurd, kan de bevoegdheid van de rechter tot matiging van de boete niet weg worden gecontracteerd. Indien dit wel gebeurd, bestaat het risico dat de gehele beding wordt vernietigd en dat er daardoor in het geheel geen boete is verschuldigd.

Het risico op matiging van de boete dan wel het risico op het ongeldig verklaren van het beding kan wel worden verkleind. Zorg in ieder geval voor een duidelijk beding. Bij onduidelijkheden zal de rechter het beding immers in het voordeel van de schuldenaar uitleggen. Zorg er voor dat al in de onderhandelingsfase voldoende wordt stilgestaan bij het boetebeding en zorg ervoor dat dit bewijsbaar is. Indien de rechter ziet dat het beding door partijen weloverwogen tot stand is gekomen en de belangen van ieder van de partijen rekening is gehouden zal hij minder snel tot matiging overgaan. Daarnaast heeft het de voorkeur om de boetebepaling te koppelen aan specifieke in de overeenkomst opgenomen verbintenissen en uit te schrijven waarom er een boetebeding aan is gekoppeld, wat het doel er van is en wat voor die betreffende situatie een redelijke boete is. Oftewel zorg voor een boetebeding op maat.

Conclusie

Het gebruiken van boetebedingen kan zeker zinvol zijn. Wees wel voorzichtig bij het opmaken van een boetebeding en besteed er aandacht aan. Laat het boetebeding in ieder geval geen standaard beding zijn. Indien gewenst, voorzien wij je van advies bij het opstellen van een boetebeding.